Kiểm soát xuất khẩu là trọng tâm của các cuộc đàm phán ở London tuần này; trong nhiều năm, chúng đã là nền tảng chiến lược của Mỹ trong cuộc chiến kinh tế với Bắc Kinh. Trung Quốc rất muốn nới lỏng các hạn chế về khả năng tiếp cận chất bán dẫn cao cấp, các nhà đầu tư và nhà phân tích cũng vậy, họ cho rằng những biện pháp này gây hại nhiều hơn lợi.

Mặc dù các chi tiết còn mơ hồ, nhưng chính quyền Trump được cho là đã đồng ý dỡ bỏ một số biện pháp kiểm soát gần đây như một phần của thỏa thuận nhằm giảm leo thang chiến tranh thương mại. Việc loại bỏ hoặc giảm mạnh các biện pháp bảo toàn lợi thế công nghệ của Mỹ sẽ là hành động "tự phá hoại" ở mức độ cao nhất.

Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đang được đề cập liên quan đến các chip máy tính tiên tiến nhất và các yếu tố đầu vào, cả phần cứng và phần mềm, cần thiết để sản xuất chúng. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, Mỹ đã áp đặt lệnh cấm có mục tiêu đối với các công ty Trung Quốc cụ thể, cụ thể là Huawei. Dưới thời Tổng thống Joe Biden, Washington đã hành động mạnh mẽ: Nước này đã tăng cường cuộc chiến công nghệ bằng cách mở rộng ứng dụng của chúng để bao trùm toàn bộ Trung Quốc. Kể từ đó, Washington và Bắc Kinh đã chơi trò "mèo vờn chuột", khi Trung Quốc tìm cách né tránh các biện pháp kiểm soát công nghệ trong khi Mỹ lại tiếp tục thắt chặt chúng.

Kiểm soát xuất khẩu có vẻ phức tạp, nhưng mục đích của chúng có ý nghĩa chiến lược sâu sắc. Mục tiêu, như cựu Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan đã nói vào năm 2022, là duy trì “lợi thế lớn nhất có thể” trong các lĩnh vực then chốt như AI và điện toán tiên tiến, bởi vì những lĩnh vực đó sẽ định hình cán cân kinh tế và quân sự trong tương lai.

Những bước nhảy vọt trong AI sẽ ảnh hưởng đến mọi thứ, từ mức độ sát thương của chiến tranh ở Tây Thái Bình Dương đến năng suất của người lao động Mỹ và Trung Quốc. Kiểm soát xuất khẩu, được thiết kế để ngăn Trung Quốc tiếp cận những viên ngọc quý trong đổi mới của Mỹ và các đồng minh — và để khai thác vị trí độc tôn của Washington trong các nút then chốt của chuỗi cung ứng chất bán dẫn — là rất quan trọng để duy trì lợi thế trong cuộc đua này.

Không phải ai cũng đồng ý. Sự ra mắt của mô hình suy luận R1 của DeepSeek vào cuối năm 2024 đã đặt ra câu hỏi về sự thống trị của các công ty AI của Mỹ, giống như việc Huawei ra mắt điện thoại thông minh thế hệ tiếp theo vào năm 2023 đã gây ra suy đoán rằng công ty này đang "miễn nhiễm" với lệnh cấm của Mỹ.

Tháng trước, Jensen Huang, CEO của Nvidia đã tuyên bố rằng các biện pháp kiểm soát của Mỹ đã phản tác dụng khi khiến Bắc Kinh đẩy mạnh hơn nữa để tự chủ.

Mục tiêu của chính sách Mỹ không bao giờ là ngăn chặn hoàn toàn sự đổi mới của Trung Quốc. Đó là làm chậm Bắc Kinh trong các lĩnh vực then chốt quan trọng nhất đối với sự phân bố lợi thế công nghệ và quyền lực toàn cầu trong tương lai.

CEO của DeepSeek đã thừa nhận rằng lệnh cấm chip là trở ngại số một của công ty ông. Lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và Bộ Chính trị nước ông đã thừa nhận những áp lực mà các hạn chế của Mỹ tạo ra. Ông Tập liên tục thúc đẩy việc nới lỏng kiểm soát xuất khẩu trong các cuộc tương tác với Biden.

Tuy nhiên, các hạn chế công nghệ của Mỹ không hẳn đã thúc đẩy động lực tự chủ của Trung Quốc: “Made in China 2025”, nỗ lực của ông Tập để thống trị các lĩnh vực đổi mới then chốt, đã được công bố nhiều năm trước khi Mỹ thực sự nghiêm túc về kiểm soát xuất khẩu.

Vấn đề chính với kiểm soát xuất khẩu của Mỹ là mức độ chúng đã bị lách luật. Nvidia đã chế tạo chip để xuất khẩu mà chỉ vừa đủ để lách các ngưỡng hiệu suất mà chính phủ Mỹ đã thiết lập. Huawei đã sử dụng các công ty bình phong và các biện pháp bất hợp pháp khác để có được chip bị cấm.

Và nếu thỏa thuận của Trump với ông Tập bao gồm một thỏa thuận không áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới trong tương lai, thì nó sẽ làm suy yếu nghiêm trọng khả năng của Mỹ trong việc duy trì hiệu quả và cập nhật các hạn chế hiện có của mình.