Trung Quốc đã đi trước một bước trong một cuộc chiến thương mại sắp tới với Mỹ bằng cách trình làng một loạt công cụ mới mà nước này sẵn sàng ááp dụng nếu Donald Trump thực hiện lời đe dọa áp thuế lên nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Các biện pháp hạn chế mà chính quyền Biden áp đặt trong tháng này đối với quyền tiếp cận của Trung Quốc lên thành phần quan trọng cho chip AI đã khiến Bắc Kinh phản ứng bằng cách cho thế giới thấy trước những mục tiêu của họ trong một cuộc chiến thương mại thứ hai. Ngay sau các hạn chế này, Chủ tịch Tập Cận Bình đã mở cuộc điều tra đối với Nvidia Corp. và cấm xuất khẩu một số vật liệu hiếm có tính ứng dụng quân sự. Bắc Kinh cũng đã hạn chế việc bán các thành phần quan trọng cho Mỹ và châu Âu dùng trong việc chế tạo máy bay không người lái.

Phản ứng của Bắc Kinh đã học hỏi từ cách tiếp cận của Mỹ và châu Âu, mở rộng chế độ kiểm soát xuất khẩu của mình bao gồm cả lệnh cấm bán một số mặt hàng cho Mỹ, áp dụng cho cả các công ty trong và ngoài Trung Quốc.

Các biện pháp trả đũa có vẻ như được điều chỉnh để đe dọa Mỹ mà không làm xáo trộn mối quan hệ song phương mong manh, hay gây tổn hại đến nền kinh tế của chính Trung Quốc. Phần lớn các động thái này có vẻ chỉ mang tính chất biểu tượng: Xuất khẩu các kim loại bị ảnh hưởng sang Mỹ hầu như đã giảm trong năm nay sau các hạn chế trước đó, trong khi các công ty Trung Quốc đã chuyển sang tìm nguồn cung cấp chip trong nước.

"Chính phủ Trung Quốc thực tế đang tạo ra những quân bài mặc cả chống lại Mỹ, đặc biệt là với cuộc điều tra chống độc quyền đối với Nvidia," ông Christopher Beddor, phó giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal Dragonomics ở Hong Kong, cho biết. "Điều này không có nghĩa là họ sẽ sử dụng những quân bài đó ngay lập tức, nhưng họ đang chuẩn bị cho các cuộc đàm phán."

Với mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng, Bộ Chính trị Trung Quốc đã kết hợp các cảnh báo này với cam kết hỗ trợ kinh tế mạnh mẽ hơn vào năm 2025, nới lỏng chính sách tiền tệ trong một sự thay đổi hiếm hoi. Mặc dù những cam kết này không đưa ra nhiều chi tiết, nhưng có thể sẽ có thêm thông tin từ hội nghị kinh tế thường niên dự kiến sẽ diễn ra vào thứ Tư tới tại Bắc Kinh.

"Ổn định trong nước là cách tốt nhất để chuẩn bị cho cú sốc từ thuế quan bên ngoài và cũng là tín hiệu chính sách" ông Haibin Zhu, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại JPMorgan Chase & Co., cho biết.

Công cụ mới

Mặc dù Trung Quốc đã chuẩn bị cho cuộc chiến thương mại, nhiều người trong nước vẫn ủng hộ một phản ứng mềm mỏng hơn khi nền kinh tế đang đối mặt với tình trạng giảm phát kéo dài và một cuộc khủng hoảng bất động sản tiếp tục kéo dài sang năm thứ tư.

Các hành động trả đũa "không bao giờ là lựa chọn tốt" từ góc độ kinh tế, cựu thống đốc Ngân hàng Trung ương Yi Gang cho biết vào đầu tháng này tại Diễn đàn Bắc Kinh-Tokyo. "Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách không có nhiều lựa chọn khác."

Trong suốt bốn năm khi Donald Trump không còn tại vị, Trung Quốc đã dành thời gian xây dựng một bộ công cụ mới để đối phó với các hành động từ Mỹ. Bộ công cụ này bao gồm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu có mục tiêu và một loạt đạo luật trao cho chính phủ quyền kiểm soát lớn hơn đối với các giao dịch kinh doanh trong nước vì lý do an ninh quốc gia.

Dù điều này có thể khiến mọi cuộc xung đột giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới trở nên rộng hơn và gây thiệt hại lớn cho các quốc gia bị ảnh hưởng, các bước đi gần đây của Trung Quốc cũng phản ánh một chiến lược thận trọng. Dù

Trung Quốc giữ vị thế mạnh trong sản xuất, các biện pháp mà nước này đưa ra cho đến nay vẫn nhẹ nhàng, không quá gây tổn hại.

Harry Harding, giáo sư tại Đại học Quốc gia Chengchi ở Đài Loan, nhận xét rằng các hành động gần đây của Đảng Cộng sản Trung Quốc là "hành động trả đũa rất thận trọng."

"Trung Quốc sẽ phản ứng tiêu cực và cố gắng trừng phạt những người gây áp lực lên mình, nhưng sẽ làm điều đó một cách có tính toán, cẩn trọng và có mục tiêu," ông chia sẻ với Bloomberg TV.

Ví dụ điển hình là động thái của Trung Quốc đối với Nvidia. Mặc dù cuộc điều tra là một bất ngờ, xuất phát từ nghi ngờ Nvidia vi phạm các quy định chống độc quyền trong một thương vụ vào năm 2020, nhưng động thái này khó có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của công ty công nghệ giá trị thứ hai thế giới.

Nvidia đã dần chuyển hướng sang các thị trường khác sau khi Mỹ áp dụng các lệnh cấm bán các vi mạch tiên tiến cho Trung Quốc. Năm nay, Trung Quốc lại gây thêm khó khăn cho công ty này khi yêu cầu các doanh nghiệp trong nước ngừng mua sản phẩm từ Nvidia, mà công ty này đã bị gắn mác là mối đe dọa an ninh quốc gia.

Dù vậy, Nvidia có thể đối mặt với khoản tiền phạt lên tới hơn 20 tỷ RMB (tương đương 2.76 tỷ USD) theo luật chống độc quyền của Trung Quốc, với mức phạt có thể gấp năm lần doanh thu hàng năm nếu vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng, theo Liu Xu, nghiên cứu viên tại Viện Chiến lược Quốc gia thuộc Đại học Tsinghua.

"Trung Quốc hy vọng sử dụng một loạt các biện pháp phản công mạnh mẽ để ngăn cản chính quyền Trump áp đặt các biện pháp cứng rắn hơn nhằm hạn chế các công ty Trung Quốc và thương mại quốc tế," Liu nói, đồng thời lưu ý rằng ngay cả các công ty lớn như Apple cũng có thể bị ảnh hưởng.

Vòng đấu đầu tiên

Trong vòng đầu tiên của cuộc chiến thương mại 2018-2019, Trung Quốc đã phản ứng với thuế quan của Mỹ bằng cách áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ, thực hiện chiến lược trả đũa từng bước. Ban đầu, Trung Quốc cố gắng đáp trả tương xứng với các biện pháp của Mỹ và sau đó chuyển sang những động thái mang tính biểu tượng, vì nước này nhập khẩu ít từ Mỹ hơn so với lượng xuất khẩu sang quốc gia này.

Nếu Trump tiếp tục áp thuế, Trung Quốc có thể lại phản ứng tương tự, đánh thuế vào các mặt hàng xuất khẩu của Mỹ như máy móc, hoặc nông sản như đậu nành, ngô và thịt lợn. Các công ty đang vội vàng vận chuyển hàng hóa sang Mỹ trước khi lễ nhậm chức của tổng thống mới diễn ra vào ngày 20 tháng 1.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã gia tăng việc sử dụng các cuộc điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp thương mại. Với việc chính quyền Biden đổ hàng tỷ USD vào các khoản trợ cấp công nghiệp cho ngành công nghệ, điều này có thể mở ra những cơ hội mới để Trung Quốc đáp trả Mỹ.

“Chúng ta đang bước vào một giai đoạn mới trong cuộc cạnh tranh công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc,” Kevin Xu, nhà đầu tư công nghệ và sáng lập Interconnected Capital, cho biết.

“Trung Quốc giờ đây sẵn sàng phát huy sức mạnh trong chuỗi cung ứng, như trong sản xuất drone và đất hiếm, nhằm áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu với các công ty phương Tây. Đồng thời, Trung Quốc cũng sẵn sàng đưa ra các gói kích thích mạnh mẽ để bù đắp những tổn thất mà các công ty trong nước sẽ phải đối mặt,” Xu giải thích thêm.

Ngoài ra, Bắc Kinh còn cố gắng ngừng xuất khẩu công nghệ của mình. Vào tháng 12 năm ngoái, Bộ Thương mại Trung Quốc đã ra lệnh cấm xuất khẩu một loạt công nghệ đất hiếm, bao gồm cả các kỹ thuật chế biến quặng và sản xuất nam châm. Quyết định này có thể được thúc đẩy bởi mục tiêu ngăn chặn các công ty Mỹ và các đồng minh xây dựng lại khả năng chế biến khoáng sản, nhằm thay thế sự thống trị của Trung Quốc.

Với tình hình hiện tại, Trung Quốc chỉ có một khoảng thời gian hạn hẹp để gửi thông điệp mạnh mẽ tới Trump khi Biden vẫn còn tại nhiệm, trong khi vị Tổng thống này không còn nhiều thời gian hay quyền lực để phản ứng. Kendra Schaefer, đối tác tại công ty tư vấn Trivium China, cho rằng: “ Bắc Kinh cần có phản ứng quyết liệt hơn. Nhưng liệu đó có phải là quyết định khôn ngoan hay không vẫn là một câu hỏi.”