Tổng quan

Căng thẳng thương mại giữa Liên minh châu Âu (EU) và Hoa Kỳ đang tạo ra lực cản đối với đà phục hồi kinh tế ngắn hạn của châu Âu. Theo kịch bản cơ sở, tức trong trường hợp hai bên đạt được một thỏa thuận thương mại sơ bộ, tăng trưởng GDP của EU và khu vực đồng euro có thể giảm khoảng 0.4 điểm phần trăm.

Khả năng đạt được một thỏa thuận ban đầu giữa EU và Mỹ đang gia tăng, đặc biệt sau khi Washington ký kết thành công thỏa thuận với Nhật Bản. Điều này tạo áp lực lên EU và các đối tác thương mại khác trong việc tiến tới một thỏa thuận tương tự.

Theo tiến trình đàm phán hiện tại, Mỹ có thể áp thuế 15% lên phần lớn hàng hóa xuất khẩu từ EU, trong đó EU đang cố gắng đàm phán giới hạn mức thuế này ở một số ngành nhất định như ô tô. Đối với thép và nhôm vượt ngưỡng hạn ngạch, mức thuế có thể tăng lên tới 50%.

Tổng thống Donald Trump vẫn kiên định với chính sách áp thuế cao đối với các đối tác thương mại. Nếu không đạt được thỏa thuận, EU có thể đối mặt với mức thuế 30%, tăng từ mức 20% đã được tạm hoãn hồi tháng 4, tuy vẫn thấp hơn mức 50% từng bị đe dọa hồi tháng 5.

Cho đến nay, EU vẫn tránh các hành động trả đũa trực diện. Tổ chức đánh giá tín nhiệm Scope Ratings dự báo EU sẽ tiếp tục duy trì lập trường thận trọng này, dù có thể chuẩn bị sẵn các biện pháp đối phó. Tuy nhiên, điều này làm gia tăng nguy cơ bất đối xứng về thuế quan nếu Mỹ tăng thuế nhanh hơn EU.

Theo mô hình tính toán của Scope, mức thuế 15% sẽ làm tăng thuế suất hiệu quả của Mỹ đối với hàng hóa xuất khẩu từ EU thêm khoảng 16 điểm phần trăm, chưa bao gồm thuế suất 30% nếu được áp dụng rộng rãi. Dự báo này cũng giả định rằng thuế đối với dược phẩm xuất khẩu sẽ có hiệu lực.

Các nền kinh tế EU chịu ảnh hưởng nặng nhất sẽ là những nước có thặng dư thương mại cao hoặc có quan hệ thương mại lớn với Mỹ như Đức và Ireland. Ảnh hưởng lan tỏa đến chuỗi cung ứng toàn cầu cũng sẽ khiến các nền kinh tế khác chịu tác động gián tiếp.

Trong số bốn nền kinh tế lớn nhất EU, Đức, Pháp, Ý và Tây Ban Nha, Đức và Ý được cho là dễ tổn thương nhất, với mức suy giảm sản lượng ngắn hạn khoảng 0.4 điểm phần trăm. Tây Ban Nha dự kiến chịu tác động nhẹ hơn ở mức 0.3 điểm, còn Pháp giảm khoảng 0.2 điểm trong trung hạn.

Chính những rủi ro từ chiến tranh thương mại đã khiến Scope hạ dự báo tăng trưởng của khu vực đồng euro cho năm 2025 xuống còn 1.1% (giảm 0.5 điểm phần trăm so với trước đó). Tuy nhiên, tăng trưởng dự kiến sẽ cải thiện lên mức 1.5% vào năm 2026 nhờ chính sách tài khóa mở rộng của Đức và chi tiêu quốc phòng tăng trên toàn EU.

Mỹ tăng thuế quan sẽ khiến tăng trưởng ở các nền kinh tế lớn nhất của EU chậm lại

Tác động tích lũy đến sản lượng thực tế (thay đổi điểm phần trăm) giả định mức thuế 15% đối với hàng xuất khẩu của EU

Lưu ý: kịch bản này về tác động của các mức thuế của Mỹ đối với EU dựa trên các biện pháp đã có hiệu lực hoặc được Mỹ công bố kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của Trump và các biện pháp đối phó từ các đối tác thương mại, bao gồm các thỏa thuận được công bố giữa Mỹ và các đối tác thương mại của mình và mức thuế giả định 15% đối với hàng xuất khẩu của EU sang Mỹ. Nguồn: Scope Ratings.

Thuế suất 30%: Rủi ro tăng vọt nếu không đạt thỏa thuận trước tháng 8

Nếu Mỹ thực sự áp dụng mức thuế 30% từ ngày 1/8, tương đương mức tăng thêm 26 điểm phần trăm trong năm nay, và EU cũng đáp trả, tác động tiêu cực lên tăng trưởng kinh tế EU sẽ rõ rệt hơn.

Cụ thể, nếu các mức thuế này có hiệu lực từ hoặc sau ngày 1/8 và duy trì trong nhiều năm tiếp theo, Scope ước tính sản lượng thực tế của khu vực đồng euro sẽ giảm khoảng 0.6 điểm phần trăm vào năm 2028, trong khi toàn EU giảm 0.5 điểm.

Tác động sẽ đặc biệt nghiêm trọng với những quốc gia phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu, và có mối liên hệ sâu rộng với thị trường Mỹ.

EU ở thế yếu trong đàm phán, bất chấp quy mô kinh tế vượt trội

Mặc dù là khối thương mại lớn và cởi mở nhất thế giới, EU vẫn ở vào thế bất lợi trong các cuộc đàm phán với Mỹ, phần lớn do Mỹ là thị trường quan trọng hơn đối với các nhà xuất khẩu EU so với chiều ngược lại. Điều này diễn ra bất chấp nỗ lực của EU trong việc đa dạng hóa quan hệ thương mại toàn cầu.

Lưu ý: kịch bản này bao gồm các tác động của mức thuế tăng thêm 20 điểm phần trăm đối với hàng hóa vào Mỹ từ EU ngoài mức thuế 10% trên diện rộng được công bố vào tháng Tư, cộng với giả định về các biện pháp đối phó của EU với mức tăng thêm 13.3 điểm phần trăm đối với hàng hóa Mỹ vào EU. Nguồn: Scope Ratings.

Thị trường Mỹ quan trọng hơn đối với các nhà xuất khẩu EU so với ngược lại

%; kích thước các chấm thể hiện giá trị đô la của hàng xuất khẩu sang Mỹ, 2024

Nguồn: Financial Times, OECD, ước tính của Scope Ratings

Khả năng đạt được thỏa thuận sơ bộ là hoàn toàn có thể

Xét trong bối cảnh hiện tại, một thỏa thuận khung giữa Mỹ và EU, dù có thể bao gồm mức thuế trung bình trên 10%, vẫn được xem là có khả năng cao. Một thỏa thuận sơ bộ trước ngày 1/8 hoàn toàn có thể đạt được. Tuy nhiên, không loại trừ khả năng Washington sẽ áp dụng mức thuế 30% trước như một đòn bẩy đàm phán, rồi mới tiến đến thỏa thuận chính thức sau đó.

Dù đạt được, thỏa thuận sơ bộ nhiều khả năng sẽ bao gồm nhiều điều khoản miễn trừ và ngoại lệ, nhằm mục đích hạn chế leo thang căng thẳng và đặt nền móng cho các cuộc đàm phán chi tiết hơn trong tương lai.

Trong kịch bản thương mại xấu đi, EU vẫn có một số công cụ trả đũa, bao gồm cơ chế chống cưỡng chế vừa được thiết lập, thuế quan đối ứng với hàng hóa Mỹ hoặc kiểm soát xuất khẩu. Tuy nhiên, Scope dự báo nếu các biện pháp này được sử dụng, chúng sẽ được triển khai dần dần và có tính toán.