Thỏa thuận được ký tại Bộ Tài chính Hoa Kỳ sẽ thành lập một “quỹ đầu tư tái thiết” cho Ukraine mà Tổng thống Donald Trump đã nhấn mạnh như một cách để Ukraine đền đáp sự viện trợ trước đây của Mỹ cho Kyiv.

Thỏa thuận được ký kết trong bối cảnh ông Trump đang nỗ lực làm trung gian cho một thỏa thuận hòa bình giữa Ukraine và Nga, điều mà ông đã cam kết thực hiện ngay từ đầu nhiệm kỳ thứ hai làm tổng thống Mỹ.

Thỏa thuận khoáng sản này từng là nguồn căng thẳng lớn giữa Washington và Kyiv.

Thỏa thuận đã gần như được ký kết nhưng đã bị chệch hướng bởi một cuộc tranh cãi gây chú ý tại Phòng Bầu Dục của Nhà Trắng vào tháng Hai giữa ông Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, và chỉ gần đây các cuộc đàm phán mới được nối lại.

Cả hai bên đều hoan nghênh thỏa thuận. Scott Bessent, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ, cho biết trong một tuyên bố rằng Mỹ “cam kết hỗ trợ tạo điều kiện chấm dứt cuộc chiến tàn khốc và vô nghĩa này”.

Ông nói thêm rằng thỏa thuận “gửi tín hiệu rõ ràng tới Nga rằng Chính quyền Trump cam kết hướng tới một tiến trình hòa bình tập trung vào một Ukraine tự do, có chủ quyền và thịnh vượng về lâu dài”.

Phó Thủ tướng thứ nhất của Ukraine, Yulia Svyrydenko, đã ăn mừng thỏa thuận trong một bài đăng trên X, nói: “Thay mặt Chính phủ Ukraine, tôi đã ký Hiệp định về việc thành lập Quỹ Đầu tư Tái thiết Hoa Kỳ-Ukraine.

“Cùng với Hoa Kỳ, chúng tôi đang thành lập Quỹ sẽ thu hút đầu tư toàn cầu vào đất nước chúng tôi.”

Thỏa thuận được chốt sau cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelenskyy tại Vatican vào thứ Bảy tuần trước bên lề lễ tang của Giáo hoàng Francis, và trong bối cảnh sự thất vọng ngày càng tăng trong Nhà Trắng đối với Vladimir Putin, tổng thống Nga.

Dù vậy, một trở ngại vào phút chót đã đe dọa đình chỉ thỏa thuận, khi Washington cho rằng Ukraine đang rút lại một số cam kết trước đó, ngay khi bà Svyrydenko đang đến thủ đô của Mỹ.

Một người am hiểu về suy nghĩ của Mỹ trong các cuộc đàm phán với Ukraine cho biết những điểm mấu chốt cuối cùng liên quan đến quản trị, cơ chế minh bạch và khả năng truy vết nguồn vốn.

Bà Svyrydenko nhấn mạnh một số điều khoản chính trong thỏa thuận, mà bà nói rằng đảm bảo quyền sở hữu và kiểm soát hoàn toàn “tất cả tài nguyên trên lãnh thổ và trong lãnh hải của chúng tôi” vẫn thuộc về Ukraine.

Theo thỏa thuận, nhà nước Ukraine quyết định những tài nguyên thiên nhiên nào được khai thác, bà Svyrydenko cho biết thỏa thuận phác thảo một “quan hệ đối tác bình đẳng”, với quỹ “được cấu trúc trên cơ sở 50/50”.

Quỹ sẽ đầu tư vào khai thác khoáng sản thiết yếu, dầu khí, cũng như cơ sở hạ tầng và chế biến liên quan, và các dự án sẽ được lựa chọn chung. Trong thập kỷ đầu tiên, tất cả lợi nhuận tạo ra từ quỹ sẽ được tái đầu tư vào Ukraine.

Bà Svyrydenko cho biết Mỹ, ngoài việc đóng góp tài chính cho quỹ, có thể cung cấp thêm hỗ trợ, bao gồm cả hệ thống phòng không.

Quỹ “sẽ được cùng quản lý” mà không bên nào giữ vai trò chi phối, đây là một nhượng bộ mà Kyiv đã thuyết phục Washington đưa ra sau khi ban đầu Washington yêu cầu quyền kiểm soát toàn diện đối với tài nguyên thiên nhiên của Ukraine.

Bà Svyrydenko cho biết các doanh nghiệp Ukraine cũng như nhà sản xuất dầu khí Ukrnafta và công ty điện hạt nhân Energoatom sẽ vẫn thuộc sở hữu nhà nước.

Thỏa thuận không bao gồm điều khoản nào về bất kỳ nghĩa vụ nợ nào của Ukraine đối với Mỹ, và việc thực hiện thỏa thuận này cho phép các quốc gia “mở rộng tiềm năng kinh tế thông qua hợp tác và đầu tư bình đẳng”, bà nói thêm.

Sau những lo ngại ở Kyiv về việc liệu thỏa thuận có vi phạm chủ quyền của Ukraine và làm gián đoạn con đường gia nhập EU của nước này hay không, bà Svyrydenko cho biết các nhà đàm phán của bà đảm bảo ngôn ngữ tuân thủ hiến pháp của đất nước “và duy trì định hướng hội nhập châu Âu của Ukraine”.