Donald Trump sắp nhậm chức tổng thống Mỹ với những cam kết trong chiến dịch tranh cử bao gồm áp thuế nhập khẩu cao, siết chặt nhập cư, giảm quy định và thu nhỏ quy mô chính phủ. Tuy nhiên, nền kinh tế hiện tại dường như đang gửi đi thông điệp rõ ràng hơn: Ổn định mới là ưu tiên hàng đầu.

Kinh tế Mỹ đang tăng trưởng vượt xu hướng, thị trường lao động ổn định và lạm phát bắt đầu bùng phát trở lại. Điều này khiến những biện pháp kích thích kinh tế mà Trump từng đưa ra năm 2017 có thể không còn phù hợp. Đợt bán tháo trên thị trường chứng khoán sau báo cáo việc làm tháng 12 mạnh mẽ cho thấy nền kinh tế dễ chịu tác động từ sự điều chỉnh khi giá trị tài sản cao và lợi suất trái phiếu tiếp tục tăng.

“Thành công của chính quyền Trump sẽ là duy trì trạng thái tốt đẹp hiện tại của nền kinh tế mà ông đang tiếp nhận,” Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng tại Moody’s Analytics nhận xét. “Việc thực hiện các chính sách như áp thuế, trục xuất và cắt giảm thuế dựa trên thâm hụt sẽ gây thiệt hại, và mức độ ảnh hưởng sẽ tùy thuộc vào mức độ triển khai.”

Bối cảnh kinh tế mới

Khác xa năm 2017 khi Trump lần đầu nhậm chức, kinh tế Mỹ khi đó tăng trưởng chậm và việc làm chưa hồi phục hoàn toàn sau khủng hoảng tài chính 2007-2009. Gói cắt giảm thuế của Trump khi đó đã hỗ trợ tăng trưởng, dù việc áp thuế nhập khẩu gây áp lực lên kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, Mỹ vẫn cho thấy khả năng chống chọi mạnh mẽ.

Giai đoạn tăng trưởng kinh tế dài nhất lịch sử hiện đại của Mỹ chỉ kết thúc khi đại dịch COVID-19 bùng phát vào tháng 3 năm 2020. Hiện nay, lạm phát vẫn vượt mục tiêu 2% của Fed, lãi suất vay thế chấp tăng gần 7%, và lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 30 năm quanh mức 5% và tiếp tục tăng. Điều này làm dấy lên nghi ngại về khả năng kiểm soát lạm phát và tính bền vững tài chính của Mỹ.

“Vẫn có lo ngại rằng lạm phát chưa hoàn toàn được kiểm soát... nhưng chúng tôi sẽ giải quyết vấn đề đó,” Thống đốc Fed Christopher Waller khẳng định. “Tuy nhiên, vấn đề thâm hụt ngân sách đang ngày càng nhận được nhiều sự chú ý hơn... Nếu không có sự điều chỉnh, thị trường sẽ đòi hỏi mức bù rủi ro cao hơn và điều này có vẻ đã bắt đầu xảy ra.”

Dù Trump đã thành lập một "Bộ Hiệu Quả Chính Phủ" không chính thức nhằm tìm kiếm giải pháp tiết kiệm ngân sách, vẫn chưa có kế hoạch nào xử lý nguyên nhân chính gây ra thâm hụt: Các chương trình phúc lợi y tế và hưu trí cho người cao tuổi – vốn được cả hai đảng coi là bất khả xâm phạm.

Bên cạnh áp lực từ chi phí vay nợ và thị trường trái phiếu, sức mạnh hiện tại của nền kinh tế cũng là một thách thức lớn với Trump.

Các dữ liệu quan trọng mà Cục Dự trữ Liên bang (Fed) theo dõi, như số liệu việc làm, lạm phát, chi tiêu tiêu dùng và tăng trưởng, cho thấy không còn nhiều dư địa để cải thiện mà không đối mặt với rủi ro.

Tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 12 đạt 4.1%, gần hoặc thấp hơn mức được coi là bền vững mà không gây ra lạm phát. Nền kinh tế ghi nhận 256,000 việc làm mới ấn tượng. Nhờ mức lương tăng trưởng, chi tiêu tiêu dùng vẫn tích cực. Lạm phát dù có xu hướng giảm nhưng vẫn cao hơn mục tiêu trên nửa điểm phần trăm, với lo ngại rằng chi phí gia tăng từ thuế quan hoặc các biện pháp kích thích sản lượng có thể làm lạm phát quay trở lại.

“Kinh tế Mỹ đang hoạt động rất, rất tốt,” Chủ tịch Fed Jerome Powell phát biểu trong buổi họp báo ngày 18/12 sau cuộc họp chính sách cuối năm của Fed. “Chúng ta cần duy trì kiên định,” nhằm đảm bảo chính sách tiền tệ đủ thắt chặt để đưa lạm phát về 2% mà không gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường lao động.

Nghi ngờ về khả năng giảm lãi suất

Trước sức mạnh của nền kinh tế và các kế hoạch của Trump, nhiều chuyên gia nghi ngờ Fed có thể tiếp tục cắt giảm lãi suất.

Sự bất định về tương lai phần lớn bắt nguồn từ khoảng cách giữa những tuyên bố tham vọng của Trump và thực tế kinh tế hiện tại.

Trong cuộc họp tháng trước, các chuyên gia Fed đã dự báo tốc độ tăng trưởng chậm lại và tỷ lệ thất nghiệp cao hơn có thể là hệ quả của chính sách thương mại và các biện pháp mới. Các nhà hoạch định chính sách công khai nhấn mạnh những bất ổn này, đồng thời cố gắng duy trì sự cân bằng.

Mặc dù vậy, doanh nghiệp vẫn lạc quan về triển vọng kinh tế, bất chấp nguy cơ từ thuế quan hay việc trục xuất lao động. “Tôi kỳ vọng tăng trưởng sẽ có xu hướng tích cực nhiều hơn tiêu cực,” Chủ tịch Fed Richmond Tom Barkin nhận định, dù ông cũng cảnh báo nguy cơ lạm phát.

Barkin nhấn mạnh rằng một số chính sách từ chính quyền mới “có thể được điều chỉnh nếu gây ra tác động tiêu cực.”