Sự tức giận kéo dài của người tiêu dùng về giá cả cao đang làm khó các chính phủ ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển, mặc dù lạm phát đã giảm về mức bình thường. Sự tăng giá mạnh mẽ trong một thế hệ đã để lại hậu quả nặng nề, ảnh hưởng đến các chính trị gia đương nhiệm.

Khó khăn về kinh tế là một trong những lý do chính khiến cử tri Đảng Cộng hòa giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Mỹ vừa qua, dẫn đến thất bại của Phó Tổng thống Kamala Harris trước Donald Trump. Các chính phủ ở Anh và Nhật Bản cũng gặp khó khăn trong năm nay vì sự bất mãn của người dân về chi phí sinh hoạt cao. Theo khảo sát, ảnh hưởng của lạm phát sẽ tiếp tục tác động đến các cuộc bầu cử quốc gia vào năm tới, như ở Đức và Canada.

“Cần một thời gian để vấn đề tăng giá cả lan rộng đến các cuộc bầu cử,” Robert Ford, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Manchester cho biết. “Lạm phát thực sự chỉ kết thúc khi người dân quen với mức giá mới. Và chúng ta vẫn chưa đến điểm đó.”

Mức lạm phát trung bình ở các quốc gia OECD đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ mùa hè 2021 vào tháng 9, nhưng niềm tin người tiêu dùng vẫn thấp hơn 1.7% so với trước đại dịch, phản ánh sự không hài lòng với chi phí sinh hoạt. Mặc dù lương đã tăng nhanh hơn giá cả, thu nhập thực tế ở nhiều quốc gia vẫn chỉ mới vượt qua mức trước Covid.

Giá tiêu dùng đang ở mức cao

Mức giá trung bình của các quốc gia OECD vào tháng 9 năm 2024 cao hơn 30% so với tháng 12 năm 2019, trước khi đại dịch Covid bùng phát và cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine làm trầm trọng thêm vấn đề lạm phát.

“Người tiêu dùng nhìn vào hóa đơn tiền điện, tiền nước hay chi phí mua thực phẩm và nhận thấy các chi phí này vẫn không giảm, vì vậy cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt vẫn tiếp tục,” Paul Dales, nhà kinh tế tại Capital Economics cho biết.

Giá thực phẩm hiện nay cao hơn 50% so với tháng 12 năm 2019, trong khi mức tăng lương trung bình theo giờ không theo kịp ở một nửa các quốc gia OECD.

“Người tiêu dùng (và cử tri) thường nhớ mức giá cũ trong khoảng 18 tháng và coi giá cả cao là một điều bất công,” Paul Donovan, nhà kinh tế tại UBS nói.

Niềm tin của người tiêu dùng hiện đang ở mức thấp

Isabella Weber, giáo sư kinh tế tại Đại học Massachusetts Amherst, cho rằng "sự gia tăng đột ngột của lạm phát có thể làm rối loạn" cả xã hội và hệ thống chính trị.

Bà giải thích rằng đợt lạm phát lần này đặc biệt nghiêm trọng vì các nền kinh tế phát triển đã không gặp phải tình trạng lạm phát cao như vậy kể từ những năm 1970. Lần này, giá cả tăng mạnh chủ yếu ở các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, nhà ở, năng lượng và giao thông.

Khi người lao động không đủ ăn, "họ đã mất niềm tin vào hệ thống chính trị và tỏ ra phẫn nộ với chính phủ," bà nói.

Tại Đức, nơi sẽ diễn ra bầu cử bất ngờ vào đầu năm sau sau khi Thủ tướng Olaf Scholz từ bỏ liên minh ba đảng, các đảng chống chính quyền, từ cánh tả đến cánh hữu, đã tận dụng sự bất mãn từ đợt lạm phát để thu hút sự ủng hộ. Đảng cực hữu Alternative for Germany (AfD) và Liên minh cực tả Sahra Wagenknecht (BSW) dự kiến sẽ giành khoảng 25% số phiếu, mức ủng hộ cực đoan chưa từng có từ những năm 1920. Trong khi 44% người Đức lo lắng không thể duy trì mức sống hiện tại, con số này lên đến 75% và 77% đối với các cử tri của BSW và AfD, theo khảo sát của Infratest Dimap cho ARD vào tháng trước.

Tăng trưởng lương không theo kịp lạm phát

Tại Canada, trong bối cảnh cuộc bầu cử liên bang sắp tới, lãnh đạo Đảng Bảo thủ Pierre Poilievre đã tận dụng cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt để chỉ trích Thủ tướng Justin Trudeau. Mặc dù lạm phát chỉ còn 1.6%, chiến thuật này đã mang lại hiệu quả. Khoảng 34% người Canada cho biết vấn đề chi phí sinh hoạt tăng là quan tâm hàng đầu của họ, theo khảo sát của Leger vào tháng 9.

Chỉ một phần năm người Canada tin rằng tình hình tài chính của họ sẽ cải thiện trong năm tới, theo một cuộc khảo sát khác của Angus Reid.

Ngay cả khi thu nhập thực tế đã tăng trở lại so với trước đại dịch, giá cả vẫn là một vấn đề chính trị nóng.

Khoảng 9 trong số 10 người Anh được phỏng vấn vào tháng 9 cho rằng cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt là “vấn đề quan trọng nhất của Vương quốc Anh,” mặc dù lạm phát đã giảm xuống mức thấp nhất trong ba năm là 1.7%.

Rachel Reeves, Bộ trưởng Tài chính đối lập, cho biết bà "hiểu rõ thử thách to lớn mà các hộ gia đình đang phải đối mặt."

Sebastian Dullien, giám đốc nghiên cứu của Viện Chính sách Kinh tế Vĩ mô tại Düsseldorf, cho biết sự khác biệt trong cách giải thích về sự tăng trưởng giá cả và lương đã khiến người dân càng bất mãn.

Công nhân cho rằng tăng lương là thành quả của nỗ lực lao động của họ, trong khi giá cả tăng là do yếu tố bên ngoài mà họ không thể kiểm soát.

“Rất nhiều người cảm thấy sự tăng đột ngột của chi phí sinh hoạt là bất công và lo sợ họ sẽ mất kiểm soát cuộc sống của mình,” ông Dullien nói.