Các nhà kinh tế cho rằng dù Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường nhấn mạnh tầm quan trọng của tiêu dùng, nhưng chính sách hỗ trợ vẫn chưa đủ mạnh mẽ. Họ cảnh báo rằng cuộc chiến thương mại với Mỹ cùng những thách thức trong nước có thể khiến Bắc Kinh tiếp tục đối mặt với áp lực giảm phát kéo dài.

Trong báo cáo công tác chính phủ trình bày tại Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc hôm thứ Ba, Lý Cường cam kết sẽ tăng cường kích thích tài khóa trong năm nay, đồng thời tập trung hơn vào thúc đẩy chi tiêu hộ gia đình để bù đắp sự suy yếu của nhu cầu bên ngoài.

Cụm từ “tiêu dùng” được nhắc đến 31 lần, tăng đáng kể so với 21 lần năm ngoái, thậm chí còn vượt cả số lần đề cập đến “công nghệ.”

Sự dịch chuyển ưu tiên của Bắc Kinh: Tiêu dùng lên ngôi

Dù tín hiệu này cho thấy sự thay đổi trong định hướng chính sách, nhưng các biện pháp cụ thể mà Lý Cường đưa ra lại gây thất vọng. Các nhà kinh tế kỳ vọng những cải cách sâu rộng hơn, chẳng hạn như chuyển nguồn lực từ khu vực công nghiệp và chính phủ sang người tiêu dùng. Thay vào đó, những điều chỉnh nhỏ như tăng nhẹ lương hưu tối thiểu, phúc lợi y tế và trợ cấp khác vẫn còn quá ít ỏi.

Điều này phản ánh sự thận trọng của Bắc Kinh trong việc dịch chuyển mô hình tăng trưởng vốn dựa vào đầu tư và xuất khẩu sản xuất. Một sự thay đổi mạnh mẽ có thể gây xáo trộn mục tiêu duy trì tốc độ tăng trưởng khoảng 5% mỗi năm, đặc biệt trong bối cảnh thuế quan ngày càng gia tăng.

Ngoài ra, các nhà phân tích cũng cho rằng Bắc Kinh ngày càng ý thức rõ về nguy cơ giảm phát do các rào cản thương mại ngày càng lớn từ Mỹ và các quốc gia khác, trong khi ngành công nghiệp nước này vẫn đang vật lộn với tình trạng dư thừa công suất.

Các biện pháp thuế quan đang khiến các nhà xuất khẩu Trung Quốc lao vào cuộc chiến giảm giá trên toàn cầu, buộc nhiều doanh nghiệp phải cắt giảm việc làm và tiền lương để duy trì khả năng cạnh tranh. Điều này càng làm trầm trọng thêm áp lực giảm phát trong nền kinh tế.

“Tôi hiểu điều này như một thông điệp rằng ‘Chúng ta phải cắt giảm giá, nhưng dù sao cũng sẽ tiếp tục xuất khẩu trong môi trường giảm phát, bởi Trung Quốc không thể không xuất khẩu, bất kể thuế quan có ra sao’,” Alicia Garcia-Herrero, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại Natixis, nhận định.

Bắc Kinh thận trọng với giảm phát, biện pháp kích thích chưa đủ mạnh

Thủ tướng Lý Cường không đề cập trực tiếp đến áp lực giảm phát trong bài phát biểu của mình. Tuy nhiên, ông đã hạ mục tiêu lạm phát chính thức xuống khoảng 2% vào năm 2025, thấp hơn mức 3% trong báo cáo năm ngoái. Năm 2024, lạm phát chỉ đạt 0.2%.

Dù giới chức Trung Quốc hiếm khi công khai bàn về nguy cơ giảm phát, nhưng một chi tiết trong báo cáo công tác của Lý Cường cho thấy họ không phớt lờ vấn đề này. Cụ thể, từ dự báo thâm hụt ngân sách và tăng trưởng GDP thực tế, có thể tính toán mức giảm phát GDP mà chính phủ đang dự trù.

Chỉ số giảm phát GDP – thước đo toàn diện nhất về giá cả hàng hóa và dịch vụ – được dự báo ở mức -0.1% trong năm 2025. Nếu đúng, đây sẽ là năm thứ ba liên tiếp con số này âm, đánh dấu đợt giảm phát kéo dài nhất của Trung Quốc kể từ thời kỳ Đại Nhảy Vọt của Mao Trạch Đông vào đầu thập niên 1960. Dù mức này có cải thiện so với -0.8% năm ngoái, nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với mức 2.4% từng được dự đoán trong báo cáo năm 2024, theo tính toán của Citi.

Áp lực giảm phát của Trung Quốc

"Điều này cho thấy các nhà hoạch định chính sách không đặt kỳ vọng lớn vào một cú hích lạm phát trong năm nay," Julian Evans-Pritchard, chuyên gia của Capital Economics, nhận định.

Tác động hạn chế của gói kích thích tiêu dùng

Biện pháp cụ thể nhất để thúc đẩy tiêu dùng là gói trợ cấp 300 tỷ nhân dân tệ (41.4 tỷ USD) cho xe điện, đồ gia dụng và một số mặt hàng khác.

Dù chương trình này đã giúp tăng chi tiêu hộ gia đình vào cuối năm ngoái, nhưng phần lớn chỉ tập trung vào các sản phẩm được trợ cấp, trong khi nhu cầu với hàng hóa và dịch vụ khác gần như không tăng. Các chuyên gia cảnh báo rằng đây không phải là giải pháp bền vững, bởi người tiêu dùng không thay thế các mặt hàng đắt đỏ hàng năm.

Các biện pháp phúc lợi mới bao gồm tăng lương hưu tối thiểu thêm 20 nhân dân tệ lên 143 nhân dân tệ mỗi tháng, tăng trợ cấp bảo hiểm y tế thêm 30 nhân dân tệ/người và nâng trợ cấp dịch vụ y tế cơ bản thêm 5 nhân dân tệ.
Dù giúp tăng thu nhập cho người dân, những điều chỉnh này quá nhỏ để tạo ra tác động đáng kể đối với nền kinh tế. Điều này càng nhấn mạnh sự cấp thiết của các cải cách sâu rộng hơn, như nới lỏng hệ thống hộ khẩu – vốn bị chỉ trích là nguyên nhân gây bất bình đẳng nghiêm trọng giữa khu vực nông thôn và thành thị.

"Trung Quốc cần cải tổ lương hưu, hệ thống an sinh xã hội và hộ khẩu để người dân có đủ niềm tin vào chi tiêu, thay vì chỉ hưởng lợi từ các chương trình trợ giá ngắn hạn," Harry Murphy Cruise, trưởng bộ phận kinh tế Trung Quốc và Úc tại Moody’s Analytics, nhận định.

Nhiều chuyên gia cũng kêu gọi Bắc Kinh cải cách hệ thống thuế, tự do hóa đất đai và thu hẹp khu vực doanh nghiệp nhà nước nhằm giải phóng thêm nguồn lực cho tiêu dùng.

Chương trình đổi cũ lấy mới của Trung Quốc thúc đẩy tiêu dùng

Thủ tướng Lý Cường nhắc đến các "sáng kiến đặc biệt" nhằm thúc đẩy tiêu dùng, nhưng chưa công bố chi tiết. Một thay đổi cụ thể là điều chỉnh thuế tiêu dùng: Thay vì do chính quyền trung ương thu, thuế này sẽ được giao cho địa phương quản lý. Truyền thông Trung Quốc trước đó đưa tin rằng thuế tiêu dùng có thể sẽ được chuyển từ nhà sản xuất và nhà nhập khẩu sang trực tiếp người tiêu dùng.

Mục tiêu của chính sách này là khuyến khích chính quyền địa phương tập trung vào thúc đẩy tiêu dùng thay vì ưu tiên đầu tư. Tuy nhiên, theo Shuang Ding, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc và Bắc Á tại Standard Chartered, thay đổi này không đủ để tạo ra cú hích lớn.

"Áp lực nợ và thâm hụt ngân sách khiến việc cải cách tài khóa trở nên vô cùng khó khăn," Ding cho biết. "Chắc chắn đã có nhiều cuộc thảo luận về vấn đề này, nhưng vẫn chưa đạt được sự đồng thuận về hướng đi cụ thể."