"Một đồng USD mạnh là lợi thế của quốc gia." Câu nói ngắn gọn của Robert Rubin, cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ từ năm 1994, từng đặt nền móng cho chính sách tiền tệ suốt ba thập kỷ. Trước đó, các quan chức Mỹ thường chỉ trích các đối tác thương mại vì duy trì đồng tiền yếu, gây bất lợi cho doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, kể từ thời Rubin, chính quyền Mỹ hoặc khẳng định cam kết với một đồng USD mạnh, hoặc né tránh tranh luận về giá trị thực của đồng USD.

Nhưng hiện tại, quan điểm này đang lung lay. Khi chủ nghĩa bảo hộ thương mại trỗi dậy và USD suy yếu nhanh chóng, những nguyên tắc tài chính truyền thống của Bộ Tài chính Mỹ đối mặt với thử thách lớn. Chính quyền Trump cũng không đưa ra lập trường nhất quán: Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent khẳng định chính sách duy trì đồng USD mạnh, trong khi Tổng thống Donald Trump và Phó Tổng thống J.D. Vance lại cho rằng đồng tiền này đang quá mạnh, gây bất lợi cho ngành sản xuất.

Điều này có thể lý giải vì sao ông Trump và ông Vance không quá lo ngại khi những chính sách thương mại cứng rắn của họ đang làm chao đảo thị trường tiền tệ. Đồng USD đã giảm xuống mức thấp nhất trong năm tháng so với đồng yên Nhật. Tuần trước, tỷ giá EUR/USD tăng 4.5% đánh dấu mức tăng mạnh nhất kể từ năm 2009. Nếu xu hướng này tiếp tục, đây sẽ là một sự đảo chiều lớn sau hơn một thập kỷ USD giữ vị thế mạnh, kéo theo những hệ lụy sâu rộng đối với chính sách tiền tệ, thị trường tài chính và thương mại toàn cầu.

Đồng USD giảm giá mạnh so với Euro

Thậm chí, một số quan chức trong chính quyền còn muốn đẩy xa hơn nữa. Vào tháng 11, Stephen Miran, hiện là Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của ông Trump, đã đề xuất một loạt biện pháp phi truyền thống để làm suy yếu đồng USD, từ việc thúc đẩy một thỏa thuận đa phương (dưới áp lực thuế quan) đến áp dụng phí đối với các nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trái phiếu chính phủ Mỹ. Hiện tại, chưa có dấu hiệu nào cho thấy các biện pháp này sẽ được triển khai, nhưng với tính cách khó lường của ông Trump, mọi kịch bản đều có thể xảy ra.

Bản thân thuế quan có thể làm tăng giá trị đồng USD, vì khi hàng nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn, nhu cầu đối với các đồng tiền khác sẽ giảm. Tuy nhiên, nếu các rào cản thương mại và sự bất ổn xung quanh làm suy yếu nền kinh tế Mỹ, hệ quả có thể là lãi suất thấp hơn, kéo đồng USD đi xuống. Trong ngắn hạn, việc các doanh nghiệp Mỹ ồ ạt gom hàng trước khi các rào cản thuế quan có hiệu lực cũng gây thêm áp lực. Thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ đã tăng vọt lên 153 tỷ USD trong tháng 1, so với mức 92 tỷ USD một năm trước đó. Hoạt động mua vào này có thể còn tiếp diễn chừng nào nguy cơ thuế quan tiếp tục gia tăng.

Chính sách đối ngoại của chính quyền càng làm trầm trọng thêm tình hình. Lợi suất trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn mười năm đã tăng mạnh từ 2.4% lên 2.8% vào tuần trước, do kỳ vọng rằng chính phủ mới sẽ vay nợ để tài trợ cho chương trình tái vũ trang. Lãi suất cao hơn đang thu hút dòng vốn đầu tư, đẩy giá đồng euro tăng lên. Trong khi đó, chứng khoán châu Âu đã tăng 14% tính theo USD từ đầu năm, trong khi S&P 500 giảm 2%. Ngay cả một sự điều chỉnh nhỏ trong đánh giá về vị thế dẫn đầu của thị trường chứng khoán Mỹ cũng có thể làm giảm nhu cầu nắm giữ USD.

Điều gì sẽ xảy ra nếu USD suy yếu? 

Suốt thập kỷ qua, các thị trường mới nổi đã chịu áp lực nặng nề khi doanh nghiệp và chính phủ tại đây vay nợ bằng USD. Nếu đồng bạc xanh giảm giá, họ sẽ được hưởng lợi đáng kể. Tuy nhiên, tại Mỹ, tác động sẽ rõ nét nhất đối với Cục Dự trữ Liên bang (Fed). Dù nền kinh tế Mỹ không phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu như các quốc gia khác, sự mất giá của USD sẽ khiến chi phí hàng hóa nhập khẩu tăng, gây thêm khó khăn cho nỗ lực kiểm soát lạm phát vốn đã nan giải.

Theo Gita Gopinath của IMF, cứ mỗi 10% giảm giá của USD có thể làm chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ tăng thêm 0.4-0.7 điểm phần trăm.

USD đã nhiều lần chống chọi với dự đoán suy yếu trong quá khứ. Trái phiếu chính phủ Mỹ vẫn là tài sản dự trữ ưa chuộng trên toàn cầu, củng cố vị thế của đồng bạc xanh. Tuy nhiên, nếu chính quyền chủ động làm suy yếu USD, đặc biệt bằng các biện pháp của ông Miran, đó sẽ là một thử thách lớn. Ngày 6/3, Patrick Harker, Chủ tịch Ngân hàng Dự trữ Liên bang Philadelphia, thừa nhận rằng ông ngày càng lo lắng về vai trò của USD với tư cách là đồng tiền dự trữ toàn cầu. Những lo ngại này không phải không có cơ sở, khi chính sách hiện tại đã tác động tiêu cực đến đồng bạc xanh. Và chưa từng có chính quyền nào trong lịch sử hiện đại ủng hộ một đồng USD yếu như chính quyền hiện nay.