Nhìn lại quá khứ, rõ ràng nền kinh tế Trung Quốc đã gặp khó khăn vào tháng 8 năm ngoái khi tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên trong nước đã đạt mức kỷ lục 21.3%.

Việc Chủ tịch Tập Cận Bình kiên quyết không áp dụng các biện pháp kích thích kinh tế, bất chấp sự suy giảm nghiêm trọng của nền kinh tế Trung Quốc, đang khiến tình hình ngày càng trở nên tồi tệ. Tuy nhiên, có thể Trung Quốc sẽ phải thay đổi suy nghĩ, đưa ra thêm nhiều biện pháp kích thích kinh tế do sự bất mãn của dân chúng, đặc biệt là từ tầng lớp thanh niên thất nghiệp và những công nhân có thu nhập thấp, điều này thậm chí có thể dẫn đến các cuộc biểu tình, đình công và thậm chí là bạo loạn. Chính vì vậy, dù muốn hay không, Bắc Kinh sẽ buộc phải đưa ra các biện pháp kích thích để ngăn chặn sự bất ổn trong xã hội.

Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên ở Trung Quốc đã tăng cao đáng kể. Ban đầu, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên (bao gồm cả sinh viên) đạt mức 21.3% vào tháng 6 năm ngoái, nhưng sau đó Trung Quốc đã ngừng báo cáo dữ liệu này. Vào tháng 7 năm nay, Trung Quốc đã áp dụng phương pháp tính toán mới, loại trừ sinh viên khỏi thống kê và kết quả là tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên được điều chỉnh xuống còn 17.2%. Tuy nhiên, nếu so với phương pháp cũ, tỷ lệ thực sự có thể cao hơn, khoảng 23%. Điều này cho thấy tình hình thất nghiệp trong giới trẻ đang trở nên nghiêm trọng và có thể tạo ra những áp lực lớn đối với xã hội. Chính phủ Trung Quốc đã thay đổi phương pháp tính để "phản ánh chính xác hơn" thực trạng, nhưng nó không thực sự giải quyết vấn đề về việc làm cho hàng triệu sinh viên tốt nghiệp đang tham gia vào thị trường lao động.

Bằng cách loại trừ sinh viên, phương pháp tính toán mới mới không tính đến lượng lớn người tìm việc mới vào thị trường lao động mỗi năm khi hàng triệu sinh viên tốt nghiệp và bắt đầu tìm kiếm việc làm. Điều này có thể dẫn đến việc tỷ lệ thất nghiệp thực sự bị đánh giá thấp hơn so với thực tế.

Theo báo cáo của SCMP, khi một số lượng lớn sinh viên mới tốt nghiệp cùng lúc tìm việc, thị trường lao động sẽ bị gây áp lực. Nhu cầu về việc làm gia tăng trong khi số lượng việc làm không đủ, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp tăng cao.

Kết quả là, nhiều sinh viên mới tốt nghiệp đã phải giảm mức lương kỳ vọng xuống khoảng 1/3 do nền kinh tế đang gặp khó khăn. Một ngày trước khi công bố tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên, NBS đã báo cáo rằng tỷ lệ thất nghiệp tổng thể của cả nước là 5.2%.

Người phát ngôn của NBS Liu Aihua cho biết: “Tình hình việc làm nhìn chung vẫn ổn định trong năm nay, nhưng chúng ta cũng nên thấy rằng áp lực lên thị trường lao động vẫn tồn tại. Những khó khăn trong cả tìm kiếm việc làm và tuyển dụng vẫn còn nổi bật.”

Chính phủ Trung Quốc nhận ra rằng, việc có hàng triệu thanh niên thất nghiệp có thể dẫn đến bất ổn xã hội nghiêm trọng. Do đó, họ đã tăng cường nỗ lực giải quyết vấn đề thất nghiệp của thanh niên trong năm nay. Một trong những bước đầu tiên mà chính quyền thực hiện là điều chỉnh cách báo cáo dữ liệu về thất nghiệp, để tránh tạo ra sự hỗn loạn và khủng hoảng xã hội. Chính phủ cũng đang đối mặt với áp lực từ thu nhập thấp của người dân, điều này ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu và tiêu dùng, vốn là một phần quan trọng trong kế hoạch phục hồi kinh tế bền vững. Nếu không giải quyết được tình trạng thất nghiệp và nâng cao thu nhập của người dân, việc thúc đẩy tiêu dùng và phục hồi nền kinh tế sẽ gặp nhiều khó khăn.

Thủ tướng Lý Cường cho rằng cần nỗ lực nhiều hơn để ổn định việc làm. Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đưa ra thông điệp tương tự hai tuần trước đó, nói rằng cần ưu tiên những sinh viên tốt nghiệp đại học đang tìm việc làm.

Và tháng trước, Ủy ban Trung ương đảng cho biết họ sẽ hỗ trợ việc làm cho các nhóm chủ chốt như sinh viên tốt nghiệp đại học, công nhân từ nông thôn lên thành thị và cựu quân nhân.

Cách tính toán mới có thể làm cho dữ liệu thất nghiệp trở nên khó hiểu và kém minh bạch hơn, đồng thời có thể gây khó khăn trong việc đánh giá đúng tình hình việc làm và thất nghiệp ở Trung Quốc. Trước đây, nhóm tuổi từ 25 đến 59 được tính chung, nhưng giờ đây được chia thành hai nhóm nhỏ hơn là 25-29 và 30-59.

Tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm tuổi 25-29, không bao gồm sinh viên, là 6.5% trong tháng 7, tăng 0.1% so với tháng 6, nhích lên trở lại sau ba tháng giảm liên tiếp. Tỷ lệ ở nhóm tuổi 30-59 là 3.9%, giảm so với mức 4% được báo cáo vào tháng 6.

Mặc dù chính quyền Trung Quốc đã công bố các số liệu thất nghiệp mới với các phương pháp tính toán được điều chỉnh, nhưng nhiều người không tin vào độ chính xác của các con số này. Thực tế là nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với một sự suy thoái nghiêm trọng hơn là sự ổn định mà số liệu thể hiện. Các tranh chấp lao động, đặc biệt trong các lĩnh vực bất động sản và sản xuất, đang gia tăng. Người dân cũng cảm thấy bất an về khả năng hỗ trợ của hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt khi thất nghiệp gia tăng và điều kiện làm việc trở nên khó khăn hơn.

Có sự gia tăng trong các cuộc biểu tình và biểu lộ sự bất mãn công khai ở Trung Quốc. Một cựu binh đã ngồi trên nóc một tòa nhà ở khu phố mua sắm nổi tiếng Vương Phủ Tỉnh ở Bắc Kinh vào tối ngày 1/8. Người đàn ông này, trong bộ quân phục đầy đủ, đã giương một biểu ngữ trắng để tố cáo một cơ quan chính phủ ở Côn Minh, tỉnh Vân Nam. Biểu ngữ này nêu rõ rằng cơ quan chính phủ đã "bóp nghẹt một cựu binh đã phục vụ 12 năm," ám chỉ rằng ông đã bị đối xử không công bằng hoặc bị gây khó dễ. Cuộc biểu tình được ghi lại trong một video và đăng tải lên nền tảng mạng xã hội X.

Tấm ảnh được đăng lên X

Trong khi đó, các cuộc đình công ở Trung Quốc đã tăng 3% trong năm lên 719 vụ trong nửa đầu năm 2024, theo Bản tin Lao động Trung Quốc (CLB). Các sự cố liên quan đến lĩnh vực sản xuất và tài sản quan trọng đã tăng 12%, chiếm 80% tổng số các cuộc đình công.

Số cuộc đình công tăng mạnh

Max J. Zenglein, nhà kinh tế trưởng tại Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator ở Đức, cho biết: “Sự gia tăng các cuộc đình công phản ánh bất ổn xã hội ngày càng tăng, trong khi nền kinh tế đang nỗ lực để cải thiện”.

Các vụ biểu tình lớn nhất thường do các công nhân xây dựng

Tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc chậm lại còn 4.7% trong quý II, từ mức 5.3% trong quý I, bị kìm hãm bởi sự suy thoái dai dẳng trong lĩnh vực bất động sản, đồng thời nhu cầu của các hộ gia đình đang giảm mạnh. Tăng trưởng chậm chạp trong nước đã thúc đẩy một số ngành công nghiệp, bao gồm sản xuất pin mặt trời và ô tô, đẩy mạnh xuất khẩu và bán phá giá, làm dấy lên làn sóng phẫn nộ tại nước ngoài.

Tình trạng bất ổn của công nhân ngày càng nhiều. Công ty Akcome Technology, một nhà sản xuất tấm pin mặt trời, đã gặp phải một cuộc tranh chấp lớn liên quan đến việc cắt giảm lương và rút lại các khoản đóng góp bảo hiểm xã hội của công nhân. Những vấn đề này đã dẫn đến sự bất mãn và căng thẳng trong lực lượng lao động của công ty. Công ty này đã nộp đơn xin phá sản tại một trong các công ty con của mình vào ngày 29 tháng 7. Nguyên nhân được đưa ra là do công ty không thể trả nợ, phản ánh tình hình tài chính khó khăn của công ty và khả năng quản lý tài chính yếu kém. Sự kiện này không chỉ là một vấn đề riêng lẻ của Akcome mà còn phản ánh một xu hướng rộng hơn của sự bất ổn trong lực lượng lao động ở Trung Quốc. Khi nền kinh tế chậm lại và các công ty gặp khó khăn tài chính, việc cắt giảm lương và giảm các phúc lợi xã hội trở thành một vấn đề nghiêm trọng, dẫn đến sự gia tăng các cuộc đình công và tranh chấp lao động.

Mặc dù không có dấu hiệu nào về số lượng người biểu tình tại Akcome, Bản tin Lao động Trung Quốc đã nêu sơ lược về một cuộc đình công bao gồm 1,000 công nhân tại một nhà máy giày ở tỉnh Giang Tô, nhà cung cấp cho các thương hiệu Nike, Adidas, Asics, New Balance, Timberland và Salomon. Cuộc tranh chấp xảy ra liên quan đến các vấn đề bồi thường cho công nhân bị sa thải.

Zenglein cho biết: “Cho đến nay, kinh tế Trung Quốc vẫn chưa có sự cải thiện đáng chú ý nào, thị trường lao động yếu kém là nguyên nhân chính gây ra tình trạng bất an trong các hộ gia đình, đè nặng lên tiêu dùng”.

Theo CLB, 344 vụ biểu tình lớn nhất được thực hiện bởi các công nhân xây dựng đòi lương. Zenglein cho biết, điều này không có gì đáng ngạc nhiên khi ngày càng có nhiều nhà phát triển bất động sản gặp rắc rối về tài chính, không thể trả lương cho nhân viên của mình, dẫn đến sự hỗn loạn và tác động lan tỏa đến nền kinh tế.

CLB cho biết các cuộc đình công ở Trung Quốc thường do những công nhân phải làm việc trong thời gian dài nhưng lương thấp. Công nhân thành phố có thể nhận được nhiều quyền lợi hơn so với công nhân nhập cư. Nhiều công nhân từ nông thôn làm việc ở các thành phố lớn nhưng không có hợp đồng chính thức. Dù là "xương sống" của nền kinh tế đô thị, công nhân nhập cư thường phải đối mặt với điều kiện làm việc khó khăn hơn và ít được bảo vệ hơn so với công nhân có hộ khẩu thành phố.

Báo cáo cho biết: “Người lao động nhập cư khó tìm được việc làm có đủ tiền đóng bảo hiểm xã hội trong 15 năm, điều kiện tiên quyết để được hưởng lương hưu khi nghỉ hưu”.

Yun Zhou, nhà nhân khẩu học xã hội và nhà xã hội học tại Đại học Michigan, cho biết vì người lao động nhập cư phần lớn bị loại khỏi phạm vi bảo hiểm phúc lợi, vậy nên họ phải tự gánh chịu các rủi ro và khó khăn mà lẽ ra hệ thống bảo hiểm an sinh xã hội nên che chắn cho họ. Những công nhân này đang phải đối mặt với bối cảnh lao động khắc nghiệt, phân biệt đối xử, đồng thời họ rất dễ bị ảnh hưởng bởi sự suy thoái và tái cơ cấu kinh tế của Trung Quốc, điều kiện làm việc thường bị quản lý thất thường, năng suất và giá trị của người lao động được quản lý chặt chẽ bởi công nghệ và thuật toán.

Chính phủ Trung Quốc đã cam kết cải thiện hệ thống bảo hiểm xã hội, đặc biệt là để giải quyết các vấn đề mà công nhân nhập cư đang gặp phải. Để đối phó với tình trạng dân số già, chính phủ đã thông báo kế hoạch tăng tuổi nghỉ hưu. Hiện tại, tuổi nghỉ hưu theo quy định là 60 tuổi đối với nam giới và từ 50 đến 55 tuổi đối với phụ nữ. Chính phủ đề xuất sẽ dần dần tăng tuổi nghỉ hưu và cho phép sự thay đổi này diễn ra một cách tự nguyện. Tuy nhiên, họ cũng lo sợ rằng việc tăng tuổi nghỉ hưu có thể dẫn đến sự bất mãn xã hội và các cuộc xung đột, vì điều này có thể ảnh hưởng đến các quyền lợi và điều kiện sống của người lao động.

Vì vậy, với các vấn đề nghiêm trọng hiện tại, chính phủ Trung Quốc sẽ phải thực hiện một gói kích thích kinh tế lớn chưa từng có để giải quyết tình hình và ổn định xã hội.