Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

08:57 22/04/2025

Trong bối cảnh các chỉ số tài chính dường như chỉ còn phản ánh kỳ vọng đầu cơ và chính sách nới lỏng cực độ hơn là nền tảng thực của nền kinh tế, ngày càng nhiều chuyên gia cho rằng toàn bộ hệ thống kinh tế hiện tại đã rơi vào một trạng thái đặc biệt: siêu bình thường hóa (hypernormalization).

Đây không đơn thuần là hiện tượng kinh tế mà là một trạng thái xã hội – tâm lý, khi những gì vốn dĩ phi lý, méo mó, thậm chí nguy hiểm lại được số đông chấp nhận như một chuẩn mực "bình thường mới".

Khái niệm hypernormalization do nhà nhân học người Nga Alexei Yurchak đưa ra, và được nhà làm phim tài liệu Adam Curtis phổ biến trong tác phẩm cùng tên. Nó mô tả một trạng thái xã hội, nơi mọi người đều biết rằng hệ thống đang mục nát, nhưng không ai có tầm nhìn hay niềm tin vào một mô hình thay thế khả thi, nên mọi người tiếp tục sống trong một "bình thường giả lập", vừa biết là sai nhưng vẫn coi là thật.

Điều đáng sợ là mô tả đó không còn là chuyện của Liên Xô những năm 1980 – mà đang ngày càng đúng với nền kinh tế Mỹ và toàn cầu ở thời điểm hiện tại. Những bong bóng đầu cơ trong cổ phiếu, nhà đất, tiền mã hóa, hàng hóa – vốn có tính chất bất thường, phi thực tế – giờ lại được xem là nền tảng tăng trưởng và tạo ra "của cải". Việc giá nhà tăng gấp đôi trong vài năm, chứng khoán công nghệ tăng hàng trăm phần trăm chỉ nhờ kỳ vọng AI, hay tài sản kỹ thuật số được giao dịch như một loại tôn giáo tài chính… tất cả đều được xem là "bình thường".

Trong trạng thái siêu bình thường hóa đó, nền kinh tế không còn phản ánh năng suất, sáng tạo hay đổi mới – mà chủ yếu vận hành dựa trên các lớp ngôn từ, hình ảnh, niềm tin được kiểm soát có chủ đích. Đây không còn là nền kinh tế thực, mà là một mô phỏng kinh tế – nơi thông điệp và truyền thông quan trọng hơn thực tế doanh thu hay năng lực cạnh tranh.

Một ví dụ dễ thấy là các bong bóng đầu cơ hiện nay không bị xem là nguy hiểm, mà trái lại được coi là tất yếu và cần thiết để duy trì tăng trưởng. Giá tài sản tăng không còn là dấu hiệu cảnh báo, mà là mục tiêu chính sách. Và bởi vì hệ thống phụ thuộc vào các bong bóng này để giữ hình ảnh về sự "giàu có" và "tăng trưởng", nên việc đối mặt với thực tại – một nền kinh tế thật, không có lớp trang điểm tài chính – trở thành điều đáng sợ nhất.

S&P CoreLogic Case-Shiller U.S. National Home Price Index

Sự sụp đổ đầu cơ là điều hiển nhiên, không phải bất thường

Nỗi sợ này không chỉ nằm ở các nhà đầu tư, mà còn ở chính các thể chế quản lý. Khi ngân hàng trung ương và các bộ tài chính không còn giải pháp nào ngoài việc tiếp tục hỗ trợ bong bóng, họ mặc nhiên chấp nhận rằng thực tại không còn đủ hấp dẫn để làm nền tảng cho niềm tin kinh tế. Đây là thời điểm mà mô hình tăng trưởng thực đã bị thay thế bởi mô hình quản trị kỳ vọng.

Tuy nhiên, như mọi mô hình siêu ảo, cấu trúc này không thể tồn tại mãi. Một khi sự bất tín lan rộng – khi người dân và nhà đầu tư không còn tin vào lớp vỏ bọc – hệ thống sẽ sụp đổ không phải do thiếu dòng tiền, mà do mất niềm tin vào chính logic nội tại của nó. Và đó là cách các xã hội siêu bình thường hóa sụp đổ: đột ngột, toàn diện và không có phương án cứu hộ.

Cuối cùng, nếu các nhà hoạch định chính sách và xã hội không dám nhìn thẳng vào thực tại – rằng bong bóng là bất thường và việc nó vỡ là điều bình thường – thì tương lai kinh tế sẽ tiếp tục bị dẫn dắt bởi nỗi sợ. Sợ mất giá tài sản, sợ giảm tốc, sợ mất niềm tin… Nhưng đáng sợ hơn cả là sợ phải đối mặt với hiện thực – điều tưởng như hiển nhiên, nhưng đã bị che phủ bởi quá nhiều lớp sơn màu tài chính.

investing

Broker listing

Cùng chuyên mục

Chính sách cắt giảm thuế suất của Trump: Tự cân bằng hay tự gây họa?
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Chính sách cắt giảm thuế suất của Trump: Tự cân bằng hay tự gây họa?

Những người ủng hộ chính sách cắt giảm thuế thường lập luận rằng các biện pháp này rồi sẽ “tự bù đắp” thông qua việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng thu ngân sách – ngay cả khi không cần cắt giảm chi tiêu đáng kể. Tuy nhiên, thực tiễn trong những thập kỷ gần đây đã không ủng hộ luận điểm này.
Thâm hụt chỉ là bề nổi - Gốc rễ nằm ở kinh tế
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Thâm hụt chỉ là bề nổi - Gốc rễ nằm ở kinh tế

Các nhà quan sát lo ngại về thâm hụt ngân sách đang lên tiếng mạnh mẽ, cảnh báo rằng các khoản thanh toán nợ ngày càng lớn có thể làm gia tăng mức thâm hụt và đẩy đất nước đến bờ vực phá sản. Dù đồng tình rằng tình trạng thâm hụt ngày càng gia tăng là một vấn đề nghiêm trọng, chúng tôi tin rằng nguyên nhân cốt lõi không giống như phần lớn các quan điểm phổ biến hiện nay.
Lạm phát bán buôn của Nhật Bản chậm lại, giảm áp lực lên BoJ
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Lạm phát bán buôn của Nhật Bản chậm lại, giảm áp lực lên BoJ

Lạm phát bán buôn của Nhật Bản giảm tốc trong tháng 5 do chi phí nhập khẩu hạ nhiệt, làm giảm áp lực lên BoJ trong việc nâng lãi suất. Tuy nhiên, giá thực phẩm và đồ uống tiếp tục tăng, phản ánh áp lực lạm phát vẫn tồn tại. BoJ có thể trì hoãn đợt tăng lãi suất tiếp theo khi tăng trưởng kinh tế chưa rõ ràng và đàm phán thương mại với Mỹ còn nhiều bất ổn.
Kinh tế và lạm phát: Chính sách tiền tệ của Fed là điểm tựa trước nguy cơ đổ vỡ thương mại
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Kinh tế và lạm phát: Chính sách tiền tệ của Fed là điểm tựa trước nguy cơ đổ vỡ thương mại

Từ sau cú sốc mà Tổng thống Trump tạo ra vào tháng 4 với sự thay đổi lớn trong chính sách thương mại, thị trường tài chính và các nhà phân tích đã ngập tràn trong các bài viết về triển vọng kinh tế và lạm phát. Trong khi thuế quan leo thang khiến triển vọng trở nên bất định hơn bao giờ hết, chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vẫn là điểm tựa vững chắc – dù không thực sự tích cực, nhưng vẫn là một trong số ít những yếu tố đáng tin cậy trong bức tranh vĩ mô hiện tại.
Ngân hàng Thế giới hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu giữa bất ổn và rủi ro thương mại
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Ngân hàng Thế giới hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu giữa bất ổn và rủi ro thương mại

Ngân hàng Thế giới hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025 xuống 2.3%, phản ánh tác động của thuế quan gia tăng và bất ổn kéo dài đến đầu tư và thương mại. Báo cáo cảnh báo nền kinh tế thế giới đang đối mặt với nhiều rủi ro suy giảm, trong đó tăng trưởng thập kỷ này có thể chậm nhất kể từ thập niên 1960. Dù vậy, tổ chức này không dự báo suy thoái và kỳ vọng bất ổn sẽ dần lắng xuống.
Các nhà giao dịch vẫn thận trọng trước thoả thuận thương mại Mỹ - Trung
Nguyễn Tuấn Đạt

Nguyễn Tuấn Đạt

Junior Analyst

Các nhà giao dịch vẫn thận trọng trước thoả thuận thương mại Mỹ - Trung

Các nhà đầu tư tại châu Á phản ứng dè dặt trước thông tin về một thỏa thuận thương mại sơ bộ giữa Mỹ và Trung Quốc, khi phần lớn vẫn chờ đợi chi tiết cụ thể để xác định hướng đi tiế theo. Dù những tín hiệu hòa hoãn từ hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã phần nào hỗ trợ tâm lý thị trường, giới phân tích cho rằng đà tăng sẽ thận trọng, khi nhiều vấn đề then chốt như kiểm soát công nghệ và an ninh quốc gia vẫn chưa được giải quyết.
BoJ thận trọng với chính sách thắt chặt trong bối cảnh lạm phát và rủi ro toàn cầu
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

BoJ thận trọng với chính sách thắt chặt trong bối cảnh lạm phát và rủi ro toàn cầu

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản dự kiến giữ nguyên lãi suất và xem xét giảm tốc độ thu hẹp mua trái phiếu từ năm tài khóa sau, phản ánh lập trường thận trọng trong quá trình bình thường hóa chính sách. Thống đốc Kazuo Ueda có thể phát tín hiệu bớt ôn hòa hơn, khi áp lực lạm phát trong nước vẫn hiện hữu và bất ổn thương mại toàn cầu có dấu hiệu giảm bớt. BoJ đang điều chỉnh cách truyền đạt chính sách nhằm phản ánh cả rủi ro suy giảm lẫn nguy cơ lạm phát cao hơn kỳ vọng.
Hòa bình thương mại và tiền rẻ: Ván bài lớn của thị trường toàn cầu
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Hòa bình thương mại và tiền rẻ: Ván bài lớn của thị trường toàn cầu

Nhà đầu tư đang đặt cược vào một thị trường "liều lĩnh", nơi rủi ro được dồn sang ngày mai. Bất kỳ dòng tiêu đề nào từ bàn đàm phán thương mại tại London – dù tích cực hay tiêu cực – đều có thể làm rung chuyển đà tăng hiện tại. Nhưng cho đến lúc đó, "ly cocktail" thị trường đã được pha thêm Bò Húc, và cơn hưng phấn hiện tại là chuyện của hôm nay – hệ quả để mai tính.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ