Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

08:57 22/04/2025

Trong bối cảnh các chỉ số tài chính dường như chỉ còn phản ánh kỳ vọng đầu cơ và chính sách nới lỏng cực độ hơn là nền tảng thực của nền kinh tế, ngày càng nhiều chuyên gia cho rằng toàn bộ hệ thống kinh tế hiện tại đã rơi vào một trạng thái đặc biệt: siêu bình thường hóa (hypernormalization).

Đây không đơn thuần là hiện tượng kinh tế mà là một trạng thái xã hội – tâm lý, khi những gì vốn dĩ phi lý, méo mó, thậm chí nguy hiểm lại được số đông chấp nhận như một chuẩn mực "bình thường mới".

Khái niệm hypernormalization do nhà nhân học người Nga Alexei Yurchak đưa ra, và được nhà làm phim tài liệu Adam Curtis phổ biến trong tác phẩm cùng tên. Nó mô tả một trạng thái xã hội, nơi mọi người đều biết rằng hệ thống đang mục nát, nhưng không ai có tầm nhìn hay niềm tin vào một mô hình thay thế khả thi, nên mọi người tiếp tục sống trong một "bình thường giả lập", vừa biết là sai nhưng vẫn coi là thật.

Điều đáng sợ là mô tả đó không còn là chuyện của Liên Xô những năm 1980 – mà đang ngày càng đúng với nền kinh tế Mỹ và toàn cầu ở thời điểm hiện tại. Những bong bóng đầu cơ trong cổ phiếu, nhà đất, tiền mã hóa, hàng hóa – vốn có tính chất bất thường, phi thực tế – giờ lại được xem là nền tảng tăng trưởng và tạo ra "của cải". Việc giá nhà tăng gấp đôi trong vài năm, chứng khoán công nghệ tăng hàng trăm phần trăm chỉ nhờ kỳ vọng AI, hay tài sản kỹ thuật số được giao dịch như một loại tôn giáo tài chính… tất cả đều được xem là "bình thường".

Trong trạng thái siêu bình thường hóa đó, nền kinh tế không còn phản ánh năng suất, sáng tạo hay đổi mới – mà chủ yếu vận hành dựa trên các lớp ngôn từ, hình ảnh, niềm tin được kiểm soát có chủ đích. Đây không còn là nền kinh tế thực, mà là một mô phỏng kinh tế – nơi thông điệp và truyền thông quan trọng hơn thực tế doanh thu hay năng lực cạnh tranh.

Một ví dụ dễ thấy là các bong bóng đầu cơ hiện nay không bị xem là nguy hiểm, mà trái lại được coi là tất yếu và cần thiết để duy trì tăng trưởng. Giá tài sản tăng không còn là dấu hiệu cảnh báo, mà là mục tiêu chính sách. Và bởi vì hệ thống phụ thuộc vào các bong bóng này để giữ hình ảnh về sự "giàu có" và "tăng trưởng", nên việc đối mặt với thực tại – một nền kinh tế thật, không có lớp trang điểm tài chính – trở thành điều đáng sợ nhất.

S&P CoreLogic Case-Shiller U.S. National Home Price Index

Sự sụp đổ đầu cơ là điều hiển nhiên, không phải bất thường

Nỗi sợ này không chỉ nằm ở các nhà đầu tư, mà còn ở chính các thể chế quản lý. Khi ngân hàng trung ương và các bộ tài chính không còn giải pháp nào ngoài việc tiếp tục hỗ trợ bong bóng, họ mặc nhiên chấp nhận rằng thực tại không còn đủ hấp dẫn để làm nền tảng cho niềm tin kinh tế. Đây là thời điểm mà mô hình tăng trưởng thực đã bị thay thế bởi mô hình quản trị kỳ vọng.

Tuy nhiên, như mọi mô hình siêu ảo, cấu trúc này không thể tồn tại mãi. Một khi sự bất tín lan rộng – khi người dân và nhà đầu tư không còn tin vào lớp vỏ bọc – hệ thống sẽ sụp đổ không phải do thiếu dòng tiền, mà do mất niềm tin vào chính logic nội tại của nó. Và đó là cách các xã hội siêu bình thường hóa sụp đổ: đột ngột, toàn diện và không có phương án cứu hộ.

Cuối cùng, nếu các nhà hoạch định chính sách và xã hội không dám nhìn thẳng vào thực tại – rằng bong bóng là bất thường và việc nó vỡ là điều bình thường – thì tương lai kinh tế sẽ tiếp tục bị dẫn dắt bởi nỗi sợ. Sợ mất giá tài sản, sợ giảm tốc, sợ mất niềm tin… Nhưng đáng sợ hơn cả là sợ phải đối mặt với hiện thực – điều tưởng như hiển nhiên, nhưng đã bị che phủ bởi quá nhiều lớp sơn màu tài chính.

investing

Broker listing

Cùng chuyên mục

Tâm lý thận trọng phủ bóng thị trường dù Mỹ - Trung đạt thỏa thuận thương mại
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Tâm lý thận trọng phủ bóng thị trường dù Mỹ - Trung đạt thỏa thuận thương mại

Chứng khoán và USD đồng loạt giảm khi nhà đầu tư vẫn lo ngại về xung đột thương mại và căng thẳng địa chính trị, bất chấp một thỏa thuận tạm thời giữa Mỹ và Trung Quốc. Báo cáo lạm phát yếu và rủi ro thuế quan khiến Fed đứng trước áp lực cắt giảm lãi suất. Giá dầu và vàng tăng do dòng tiền trú ẩn quay trở lại.
Thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung: Kỳ vọng mong manh, rủi ro hiện hữu
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung: Kỳ vọng mong manh, rủi ro hiện hữu

Thỏa thuận ngừng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc giúp xoa dịu tâm lý thị trường, nhưng thiếu vắng chi tiết cụ thể khiến nhà đầu tư vẫn dè chừng. Dù hai bên thể hiện thiện chí hợp tác, bất ổn thương mại và nguy cơ tái áp thuế vẫn rình rập. Thị trường đang đặt cược vào triển vọng cải thiện, song triển vọng lâu dài vẫn còn mờ mịt.
Tesla "ngã ngựa" vì yếu tố chính trị: Vụ "ly dị" Trump - Musk gây náo động thị trường
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Tesla "ngã ngựa" vì yếu tố chính trị: Vụ "ly dị" Trump - Musk gây náo động thị trường

Tesla chịu ảnh hưởng mạnh từ chính trị, đặc biệt do liên minh Trump–Musk và chiến dịch DOGE, khiến doanh số tại châu Âu và Trung Quốc sụt giảm nghiêm trọng. Tuy nhiên, việc Musk dần rút lui khỏi chính trường và những biến động xã hội khác đã phần nào giúp Tesla giảm áp lực dư luận, trong khi thị phần toàn cầu tiếp tục bị các đối thủ Trung Quốc như BYD lấn át.
Trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn dài đang chịu áp lực giữa kỳ vọng Fed cắt giảm lãi suất và lo ngại thâm hụt
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn dài đang chịu áp lực giữa kỳ vọng Fed cắt giảm lãi suất và lo ngại thâm hụt

Dù nhiều chiến lược gia trái phiếu vẫn kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất trở lại, lợi suất trái phiếu dài hạn Mỹ tiếp tục chịu áp lực tăng do lo ngại về nguồn cung lớn và thâm hụt ngân sách kéo dài. Sự gia tăng phần bù kỳ hạn và nhu cầu yếu từ nhà đầu tư nước ngoài phản ánh rủi ro về sự mất cân bằng cung – cầu trên thị trường trái phiếu. Trái phiếu định giá bằng USD ngày càng kém hấp dẫn trong bối cảnh chi phí phòng hộ tỷ giá gia tăng.
Triển vọng kinh tế Hoa Kỳ: Tháng 6 năm 2025
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Triển vọng kinh tế Hoa Kỳ: Tháng 6 năm 2025

Tăng trưởng kinh tế Mỹ dự báo sẽ chậm lại trong nửa cuối năm 2025 dù các chỉ số cơ bản như chi tiêu tiêu dùng và tuyển dụng vẫn ổn định. Nguyên nhân chính là do sự bất ổn từ chính sách thuế quan và thương mại, cùng với triển vọng nhập khẩu và nhu cầu trong nước suy yếu.
Chính sách cắt giảm thuế suất của Trump: Tự cân bằng hay tự gây họa?
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Chính sách cắt giảm thuế suất của Trump: Tự cân bằng hay tự gây họa?

Những người ủng hộ chính sách cắt giảm thuế thường lập luận rằng các biện pháp này rồi sẽ “tự bù đắp” thông qua việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng thu ngân sách – ngay cả khi không cần cắt giảm chi tiêu đáng kể. Tuy nhiên, thực tiễn trong những thập kỷ gần đây đã không ủng hộ luận điểm này.
Thâm hụt chỉ là bề nổi - Gốc rễ nằm ở kinh tế
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Thâm hụt chỉ là bề nổi - Gốc rễ nằm ở kinh tế

Các nhà quan sát lo ngại về thâm hụt ngân sách đang lên tiếng mạnh mẽ, cảnh báo rằng các khoản thanh toán nợ ngày càng lớn có thể làm gia tăng mức thâm hụt và đẩy đất nước đến bờ vực phá sản. Dù đồng tình rằng tình trạng thâm hụt ngày càng gia tăng là một vấn đề nghiêm trọng, chúng tôi tin rằng nguyên nhân cốt lõi không giống như phần lớn các quan điểm phổ biến hiện nay.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ