Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

08:57 22/04/2025

Trong bối cảnh các chỉ số tài chính dường như chỉ còn phản ánh kỳ vọng đầu cơ và chính sách nới lỏng cực độ hơn là nền tảng thực của nền kinh tế, ngày càng nhiều chuyên gia cho rằng toàn bộ hệ thống kinh tế hiện tại đã rơi vào một trạng thái đặc biệt: siêu bình thường hóa (hypernormalization).

Đây không đơn thuần là hiện tượng kinh tế mà là một trạng thái xã hội – tâm lý, khi những gì vốn dĩ phi lý, méo mó, thậm chí nguy hiểm lại được số đông chấp nhận như một chuẩn mực "bình thường mới".

Khái niệm hypernormalization do nhà nhân học người Nga Alexei Yurchak đưa ra, và được nhà làm phim tài liệu Adam Curtis phổ biến trong tác phẩm cùng tên. Nó mô tả một trạng thái xã hội, nơi mọi người đều biết rằng hệ thống đang mục nát, nhưng không ai có tầm nhìn hay niềm tin vào một mô hình thay thế khả thi, nên mọi người tiếp tục sống trong một "bình thường giả lập", vừa biết là sai nhưng vẫn coi là thật.

Điều đáng sợ là mô tả đó không còn là chuyện của Liên Xô những năm 1980 – mà đang ngày càng đúng với nền kinh tế Mỹ và toàn cầu ở thời điểm hiện tại. Những bong bóng đầu cơ trong cổ phiếu, nhà đất, tiền mã hóa, hàng hóa – vốn có tính chất bất thường, phi thực tế – giờ lại được xem là nền tảng tăng trưởng và tạo ra "của cải". Việc giá nhà tăng gấp đôi trong vài năm, chứng khoán công nghệ tăng hàng trăm phần trăm chỉ nhờ kỳ vọng AI, hay tài sản kỹ thuật số được giao dịch như một loại tôn giáo tài chính… tất cả đều được xem là "bình thường".

Trong trạng thái siêu bình thường hóa đó, nền kinh tế không còn phản ánh năng suất, sáng tạo hay đổi mới – mà chủ yếu vận hành dựa trên các lớp ngôn từ, hình ảnh, niềm tin được kiểm soát có chủ đích. Đây không còn là nền kinh tế thực, mà là một mô phỏng kinh tế – nơi thông điệp và truyền thông quan trọng hơn thực tế doanh thu hay năng lực cạnh tranh.

Một ví dụ dễ thấy là các bong bóng đầu cơ hiện nay không bị xem là nguy hiểm, mà trái lại được coi là tất yếu và cần thiết để duy trì tăng trưởng. Giá tài sản tăng không còn là dấu hiệu cảnh báo, mà là mục tiêu chính sách. Và bởi vì hệ thống phụ thuộc vào các bong bóng này để giữ hình ảnh về sự "giàu có" và "tăng trưởng", nên việc đối mặt với thực tại – một nền kinh tế thật, không có lớp trang điểm tài chính – trở thành điều đáng sợ nhất.

S&P CoreLogic Case-Shiller U.S. National Home Price Index

Sự sụp đổ đầu cơ là điều hiển nhiên, không phải bất thường

Nỗi sợ này không chỉ nằm ở các nhà đầu tư, mà còn ở chính các thể chế quản lý. Khi ngân hàng trung ương và các bộ tài chính không còn giải pháp nào ngoài việc tiếp tục hỗ trợ bong bóng, họ mặc nhiên chấp nhận rằng thực tại không còn đủ hấp dẫn để làm nền tảng cho niềm tin kinh tế. Đây là thời điểm mà mô hình tăng trưởng thực đã bị thay thế bởi mô hình quản trị kỳ vọng.

Tuy nhiên, như mọi mô hình siêu ảo, cấu trúc này không thể tồn tại mãi. Một khi sự bất tín lan rộng – khi người dân và nhà đầu tư không còn tin vào lớp vỏ bọc – hệ thống sẽ sụp đổ không phải do thiếu dòng tiền, mà do mất niềm tin vào chính logic nội tại của nó. Và đó là cách các xã hội siêu bình thường hóa sụp đổ: đột ngột, toàn diện và không có phương án cứu hộ.

Cuối cùng, nếu các nhà hoạch định chính sách và xã hội không dám nhìn thẳng vào thực tại – rằng bong bóng là bất thường và việc nó vỡ là điều bình thường – thì tương lai kinh tế sẽ tiếp tục bị dẫn dắt bởi nỗi sợ. Sợ mất giá tài sản, sợ giảm tốc, sợ mất niềm tin… Nhưng đáng sợ hơn cả là sợ phải đối mặt với hiện thực – điều tưởng như hiển nhiên, nhưng đã bị che phủ bởi quá nhiều lớp sơn màu tài chính.

investing

Broker listing

Cùng chuyên mục

Số người mất việc vĩnh viễn tăng, tuyển dụng đi xuống — Báo hiệu kinh tế Mỹ đang đối mặt rủi ro suy thoái?
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Số người mất việc vĩnh viễn tăng, tuyển dụng đi xuống — Báo hiệu kinh tế Mỹ đang đối mặt rủi ro suy thoái?

Báo cáo bảng lương phi nông nghiệp gần đây nhất của Mỹ cho thấy thị trường lao động vẫn giữ được phần lớn sự ổn định bất chấp những biến động do các chính sách thuế quan. Tuy nhiên, một số dấu hiệu đáng lo ngại đang dần lộ diện dưới bề mặt của các chỉ số tích cực.
Liệu Mỹ có thể chấm dứt sự phụ thuộc vào đất hiếm của Trung Quốc trước khi quá muộn?
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Liệu Mỹ có thể chấm dứt sự phụ thuộc vào đất hiếm của Trung Quốc trước khi quá muộn?

“Kẻ sống trong nhà kính không nên ném đá.” Đây có lẽ là câu nói mà Tổng thống Trump nên suy ngẫm trước khi áp đặt các mức thuế cao lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, bởi Trung Quốc sở hữu thứ mà Mỹ đang rất thiếu và rất cần: khoáng sản đất hiếm — yếu tố thiết yếu trong sản xuất ô tô, robot và các thiết bị quân sự hiện đại.
Trung Quốc: Xuất khẩu chậm lại, giảm phát gia tăng giữa căng thẳng thương mại với Mỹ
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Trung Quốc: Xuất khẩu chậm lại, giảm phát gia tăng giữa căng thẳng thương mại với Mỹ

Xuất khẩu Trung Quốc tháng 5 tăng trưởng chậm nhất trong ba tháng (4.8%), chịu tác động từ thuế quan Mỹ, trong khi nhập khẩu giảm mạnh 3.4%. Áp lực giảm phát trầm trọng với CPI giảm 0.1% và PPI giảm 3.3%, mức thấp nhất trong 22 tháng. Bắc Kinh triển khai kích thích kinh tế, nhưng căng thẳng thương mại Mỹ-Trung và đàm phán tại London tiếp tục là tâm điểm.
USD ổn định trước thềm đàm phán thương mại Mỹ-Trung
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

USD ổn định trước thềm đàm phán thương mại Mỹ-Trung

USD giữ vững so với các đồng tiền chính vào thứ Hai, khi tâm lý lạc quan từ báo cáo việc làm Mỹ bị kìm hãm bởi sự thận trọng trước cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung tại London. Các cuộc thảo luận diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đối mặt giảm phát và bất ổn thương mại làm suy yếu niềm tin tại Mỹ. Báo cáo lạm phát tháng 5 và chính sách của Fed cũng là tâm điểm chú ý của nhà đầu tư.
Chứng khoán Mỹ tiệm cận đỉnh cũ, thị trường chờ tín hiệu mới
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Chứng khoán Mỹ tiệm cận đỉnh cũ, thị trường chờ tín hiệu mới

Chứng khoán Mỹ phục hồi mạnh, với S&P 500 vượt mốc 6,000 điểm lần đầu sau nhiều tháng, khi lo ngại kinh tế tạm lắng xuống. Tuy nhiên, thị trường vẫn đối mặt với nhiều ẩn số từ lạm phát, chính sách thuế quan và nợ công. Báo cáo CPI tháng 5 sẽ là yếu tố quan trọng định hình kỳ vọng lãi suất trước cuộc họp của Fed.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ