Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Khi những điều phi lý trở thành chuẩn mực: Định nghĩa lại ‘bình thường’ trong thời đại siêu bình thường hóa

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

08:57 22/04/2025

Trong bối cảnh các chỉ số tài chính dường như chỉ còn phản ánh kỳ vọng đầu cơ và chính sách nới lỏng cực độ hơn là nền tảng thực của nền kinh tế, ngày càng nhiều chuyên gia cho rằng toàn bộ hệ thống kinh tế hiện tại đã rơi vào một trạng thái đặc biệt: siêu bình thường hóa (hypernormalization).

Đây không đơn thuần là hiện tượng kinh tế mà là một trạng thái xã hội – tâm lý, khi những gì vốn dĩ phi lý, méo mó, thậm chí nguy hiểm lại được số đông chấp nhận như một chuẩn mực "bình thường mới".

Khái niệm hypernormalization do nhà nhân học người Nga Alexei Yurchak đưa ra, và được nhà làm phim tài liệu Adam Curtis phổ biến trong tác phẩm cùng tên. Nó mô tả một trạng thái xã hội, nơi mọi người đều biết rằng hệ thống đang mục nát, nhưng không ai có tầm nhìn hay niềm tin vào một mô hình thay thế khả thi, nên mọi người tiếp tục sống trong một "bình thường giả lập", vừa biết là sai nhưng vẫn coi là thật.

Điều đáng sợ là mô tả đó không còn là chuyện của Liên Xô những năm 1980 – mà đang ngày càng đúng với nền kinh tế Mỹ và toàn cầu ở thời điểm hiện tại. Những bong bóng đầu cơ trong cổ phiếu, nhà đất, tiền mã hóa, hàng hóa – vốn có tính chất bất thường, phi thực tế – giờ lại được xem là nền tảng tăng trưởng và tạo ra "của cải". Việc giá nhà tăng gấp đôi trong vài năm, chứng khoán công nghệ tăng hàng trăm phần trăm chỉ nhờ kỳ vọng AI, hay tài sản kỹ thuật số được giao dịch như một loại tôn giáo tài chính… tất cả đều được xem là "bình thường".

Trong trạng thái siêu bình thường hóa đó, nền kinh tế không còn phản ánh năng suất, sáng tạo hay đổi mới – mà chủ yếu vận hành dựa trên các lớp ngôn từ, hình ảnh, niềm tin được kiểm soát có chủ đích. Đây không còn là nền kinh tế thực, mà là một mô phỏng kinh tế – nơi thông điệp và truyền thông quan trọng hơn thực tế doanh thu hay năng lực cạnh tranh.

Một ví dụ dễ thấy là các bong bóng đầu cơ hiện nay không bị xem là nguy hiểm, mà trái lại được coi là tất yếu và cần thiết để duy trì tăng trưởng. Giá tài sản tăng không còn là dấu hiệu cảnh báo, mà là mục tiêu chính sách. Và bởi vì hệ thống phụ thuộc vào các bong bóng này để giữ hình ảnh về sự "giàu có" và "tăng trưởng", nên việc đối mặt với thực tại – một nền kinh tế thật, không có lớp trang điểm tài chính – trở thành điều đáng sợ nhất.

S&P CoreLogic Case-Shiller U.S. National Home Price Index

Sự sụp đổ đầu cơ là điều hiển nhiên, không phải bất thường

Nỗi sợ này không chỉ nằm ở các nhà đầu tư, mà còn ở chính các thể chế quản lý. Khi ngân hàng trung ương và các bộ tài chính không còn giải pháp nào ngoài việc tiếp tục hỗ trợ bong bóng, họ mặc nhiên chấp nhận rằng thực tại không còn đủ hấp dẫn để làm nền tảng cho niềm tin kinh tế. Đây là thời điểm mà mô hình tăng trưởng thực đã bị thay thế bởi mô hình quản trị kỳ vọng.

Tuy nhiên, như mọi mô hình siêu ảo, cấu trúc này không thể tồn tại mãi. Một khi sự bất tín lan rộng – khi người dân và nhà đầu tư không còn tin vào lớp vỏ bọc – hệ thống sẽ sụp đổ không phải do thiếu dòng tiền, mà do mất niềm tin vào chính logic nội tại của nó. Và đó là cách các xã hội siêu bình thường hóa sụp đổ: đột ngột, toàn diện và không có phương án cứu hộ.

Cuối cùng, nếu các nhà hoạch định chính sách và xã hội không dám nhìn thẳng vào thực tại – rằng bong bóng là bất thường và việc nó vỡ là điều bình thường – thì tương lai kinh tế sẽ tiếp tục bị dẫn dắt bởi nỗi sợ. Sợ mất giá tài sản, sợ giảm tốc, sợ mất niềm tin… Nhưng đáng sợ hơn cả là sợ phải đối mặt với hiện thực – điều tưởng như hiển nhiên, nhưng đã bị che phủ bởi quá nhiều lớp sơn màu tài chính.

investing

Broker listing

Cùng chuyên mục

BoJ thận trọng bình thường hóa chính sách, lạm phát lương thực gây áp lực tăng lãi suất
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

BoJ thận trọng bình thường hóa chính sách, lạm phát lương thực gây áp lực tăng lãi suất

Ngân hàng Nhật Bản nhiều khả năng giữ nguyên lãi suất và giảm tốc độ thắt chặt mua trái phiếu từ năm tài khóa tới, phản ánh sự thận trọng trong lộ trình bình thường hóa chính sách. Tuy nhiên, lạm phát thực phẩm dai dẳng, đặc biệt là giá gạo tăng vọt, có thể buộc BoJ tiếp tục nâng lãi suất sớm hơn kỳ vọng. Thống đốc Kazuo Ueda phát tín hiệu rằng rủi ro lạm phát đang ngày càng được chú trọng, trong bối cảnh sự bất ổn thương mại toàn cầu dần lắng dịu.
USD chững lại khi thị trường hướng sự tập trung về London
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

USD chững lại khi thị trường hướng sự tập trung về London

Đàm phán Mỹ - Trung tái khởi động; triển vọng đạt được thỏa thuận ngày càng rõ nét. Chứng khoán Mỹ biến động trái chiều, nhưng S&P 500 chỉ còn cách đỉnh lịch sử chưa đầy 2%. Dữ liệu yếu từ Anh tiếp tục gây áp lực lên GBP. Giá vàng đi ngang, trong khi bạc nổi bật với đà tăng mạnh.
Đàm phán thương mại Mỹ-Trung tiếp diễn, khoáng sản đất hiếm và hạn chế công nghệ làm nóng cuộc chơi
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Đàm phán thương mại Mỹ-Trung tiếp diễn, khoáng sản đất hiếm và hạn chế công nghệ làm nóng cuộc chơi

Các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung được nối lại tại London, tập trung vào các hạn chế về công nghệ và xuất khẩu khoáng sản đất hiếm. Trung Quốc đã cấp giấy phép xuất khẩu đất hiếm cho các công ty Hoa Kỳ, thúc đẩy hy vọng về một cuộc đàm phán thương mại đột phá. Xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm 40% trong năm nay, làm tăng tính cấp thiết của việc giải quyết căng thẳng thương mại.
Cảnh báo thầm lặng của thị trường: Trái phiếu và vàng tiết lộ điều gì?
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Cảnh báo thầm lặng của thị trường: Trái phiếu và vàng tiết lộ điều gì?

Chưa bao giờ thị trường lại đòi hỏi các nhà đầu tư phải linh hoạt, tỉnh táo và hiểu sâu về mối liên hệ giữa các loại tài sản như hiện nay. Khi tiền tệ trở nên đắt đỏ, khi trái phiếu phát đi tín hiệu cảnh báo và khi vàng tăng vọt như một phản ứng phòng vệ, thì việc tiếp tục đặt cược mù quáng vào đà tăng cổ phiếu có thể trở thành một chiến lược nguy hiểm. Sự kết hợp giữa hiểu biết kinh tế vĩ mô, phân tích kỹ thuật và đánh giá tâm lý thị trường là chìa khóa giúp nhà đầu tư không chỉ sống sót mà còn tận dụng được những cơ hội ẩn giấu trong cơn biến động.
Thuật toán của trader nhỏ lẻ đang dần trở thành thế lực trên thị trường
Nguyễn Tuấn Đạt

Nguyễn Tuấn Đạt

Junior Analyst

Thuật toán của trader nhỏ lẻ đang dần trở thành thế lực trên thị trường

Trong khi phần lớn thị trường tài chính đang bị chi phối bởi các quỹ đầu tư thụ động, một lực lượng mới đang âm thầm nổi lên: những nhà đầu tư cá nhân sử dụng chiến lược định lượng. Họ không cần nhiều tiền, cũng chẳng phải dân chuyên, nhưng với công cụ hiện đại và tư duy tính toán, họ đang tạo ra ảnh hưởng rõ rệt lên các giao dịch – đặc biệt là ở những mảng như quyền chọn ngắn hạn. Liệu đây có phải là tín hiệu tích cực cho sự cân bằng và minh bạch hơn của thị trường?
Bạc vẫn còn dưới 40 USD — nhưng thời điểm bứt phá không còn xa
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Bạc vẫn còn dưới 40 USD — nhưng thời điểm bứt phá không còn xa

Trong khi nhiều nhà đầu tư tập trung vào Vàng, cổ phiếu AI và các xu hướng thị trường nóng, bạc âm thầm ghi dấu một trong những bước đột phá mạnh mẽ nhất trong lĩnh vực hàng hóa. Vừa chạm đỉnh trong 13 năm, kết hợp cùng làn sóng bùng nổ AI, cuộc cách mạng năng lượng sạch và thỏa thuận hạ tầng trị giá 3,000 tỷ USD của Trump đang thúc đẩy nhu cầu, các chuyên gia tại GSC Commodity Intelligence gọi đây là “giao dịch bùng nổ và bất đối xứng nhất năm 2025.”
Đàm phán London, rủi ro toàn cầu: Mỹ và Trung Quốc tạm thời 'chơi đẹp'
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Đàm phán London, rủi ro toàn cầu: Mỹ và Trung Quốc tạm thời 'chơi đẹp'

Đàm phán thương mại Mỹ-Trung tại London diễn ra trong không khí ngoại giao thận trọng, tạm thời làm dịu căng thẳng thương mại, giúp thị trường toàn cầu giữ ổn định và tăng nhẹ. Nhà đầu tư vẫn cảnh giác trước rủi ro kinh tế và dữ liệu yếu, trong khi kỳ vọng giảm thuế quan và khả năng Fed hạ lãi suất giúp đẩy chỉ số MSCI World lên đỉnh lịch sử. Tuy nhiên, động lực tăng giá vẫn yếu, và rủi ro tiềm ẩn chưa biến mất.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ