Thế nhưng, ngày 3 tháng 4 vừa qua đã đánh dấu một bước ngoặt khó ngờ: Tổng thống Donald Trump công bố gói thuế quan mới ở quy mô lớn nhất trong gần một thế kỷ — và thay vì tăng giá như nhiều người dự đoán, đồng USD lại có cú trượt dài 1.6%, mức giảm trong ngày mạnh nhất kể từ năm 2022.

Điều gì đang xảy ra với đồng USD? Liệu đây là phản ứng tạm thời của thị trường trước một cú sốc chính sách, hay là dấu hiệu cho thấy "vương miện" của đồng bạc xanh đang lung lay? Dưới góc nhìn phân tích tài chính chuyên sâu, chúng ta đang chứng kiến một tổ hợp của nhiều yếu tố kinh tế, chính trị và chiến lược quốc tế đan xen, tạo nên sự thay đổi chưa từng có tiền lệ.

Diễn biến tỷ giá USD/EUR: Cú trượt dốc bất ngờ

Theo logic kinh tế học truyền thống, việc áp thuế nhập khẩu sẽ khiến nhu cầu hàng ngoại giảm, kéo theo nhu cầu sử dụng ngoại tệ giảm theo. Khi ít người cần đổi đô la sang euro, yên hay nhân dân tệ, đồng USD tất yếu sẽ mạnh lên. Chính vì vậy, tuyên bố áp thuế cao kỷ lục của ông Trump lẽ ra phải đẩy chỉ số USD tăng. Nhưng thị trường tài chính toàn cầu lại chọn hướng đi ngược.

Vì sao? Theo Calvin Tse, Trưởng bộ phận chiến lược Mỹ tại BNP Paribas, câu trả lời nằm ở cả hai yếu tố: quy mô và thời gian áp thuế. Ông nhận định: “Để đồng USD tăng mạnh, thuế quan phải vừa vượt xa kỳ vọng về quy mô, vừa được duy trì trong thời gian dài. Hiện tại, chỉ yếu tố đầu tiên được đáp ứng. Chưa ai dám chắc liệu những mức thuế này có trụ vững hay không, nhất là khi Tổng thống Trump từng nhiều lần rút lại quyết sách dưới áp lực chính trị.”

Điều này tạo ra một trạng thái bất định trong tâm lý thị trường. Nếu các đối tác thương mại lớn của Mỹ như Trung Quốc, EU hay Mexico phản ứng mạnh mẽ, các biện pháp trả đũa có thể đẩy kinh tế Mỹ vào thế khó — và khi đó, áp lực lên đồng USD sẽ càng lớn.

Một yếu tố khác vốn thường dẫn dắt tỷ giá là chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ. Khi lợi suất trái phiếu Mỹ cao hơn đáng kể so với Đức hay Nhật, nhà đầu tư quốc tế thường đổ tiền vào USD để kiếm lời từ chênh lệch lãi suất.

Tuy nhiên, diễn biến thị trường ngày 3/4 đã để lại một dấu hỏi lớn cho các mô hình định giá truyền thống: dù chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 2 năm giữa Mỹ và Đức không biến động đáng kể, đồng USD vẫn lao dốc mạnh so với đồng euro. James Athey, chuyên gia tại Marlborough Group, gọi đây là hiện tượng “tách sóng” bất thường giữa lãi suất và tỷ giá — một mối quan hệ vốn luôn gắn bó chặt chẽ trong các mô hình vĩ mô kinh điển.

“Thông thường, tỷ giá sẽ di chuyển cùng chiều với chênh lệch lợi suất. Nhưng hôm qua, điều đó hoàn toàn không xảy ra. Đây là chỉ dấu cho thấy thị trường đang bị chi phối bởi các dòng vốn phi lợi suất — một yếu tố cơ bản rất khác với logic đầu tư thông thường.”

Một giả thuyết ngày càng được quan tâm là việc giới đầu tư quốc tế đang âm thầm thực hiện một cuộc tái cấu trúc danh mục quy mô lớn, với trọng tâm là giảm dần mức độ tiếp xúc với tài sản Mỹ. Trong bối cảnh rủi ro suy thoái tại Mỹ ngày càng hiện hữu, chiến lược phòng thủ như bán ra cổ phiếu Mỹ và dịch chuyển dòng tiền sang các đồng tiền khác hoặc thị trường khác trở nên hợp lý hơn bao giờ hết.

USD trượt dốc bất chấp chênh lệch lợi suất Mỹ-Đức

Số liệu thống kê cho thấy mức độ phụ thuộc của thị trường Mỹ vào vốn ngoại là rất lớn: hiện nhà đầu tư nước ngoài đang sở hữu khoảng 18% tổng giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán Mỹ — so với chỉ 7% vào năm 2000. Tỷ trọng này không chỉ cho thấy mức độ toàn cầu hóa sâu rộng của Phố Wall mà còn phản ánh rủi ro hệ thống nếu dòng vốn này đảo chiều.

James Athey cảnh báo thêm: “Nếu làn sóng thoái vốn này lan rộng, chúng ta có thể chứng kiến một cuộc tháo chạy lớn khỏi tài sản rủi ro tại Mỹ. Khi đó, áp lực bán USD sẽ vượt xa mọi lực mua phòng thủ từ các dòng tiền đổ vào trái phiếu chính phủ.”

Sự đảo chiều bất ngờ của USD lần này cũng làm dấy lên câu hỏi: liệu “nụ cười đồng đô la” — một hiện tượng mà USD luôn tăng giá trong hai trạng thái đối cực là khi kinh tế Mỹ vượt trội hoặc khi toàn cầu rơi vào bất ổn — có còn đúng trong bối cảnh hiện tại?

Thực tế ngày 3/4 cho thấy nụ cười đó có lẽ đang nhạt dần. Thay vì bứt phá như thường lệ khi thị trường lo ngại rủi ro, đồng đô la lại sụt mạnh. Đây có thể là dấu hiệu cho thấy vai trò “thiên đường trú ẩn” của đồng bạc xanh đang bị thách thức — không chỉ bởi những yếu tố kỹ thuật ngắn hạn, mà còn bởi sự xói mòn niềm tin vào vị thế “đặc biệt” của nền kinh tế Mỹ trong trật tự toàn cầu mới đang hình thành.

Thierry Wizman từ Macquarie Group nhấn mạnh: “Chúng tôi đã quan sát thấy từ quý I/2025 rằng vai trò ‘nơi trú ẩn’ của đồng USD đang yếu dần. Trong nhiều tuần, giá trị đồng USD có mối tương quan âm rõ rệt với thị trường chứng khoán, phản ánh sự mất niềm tin vào tính ngoại lệ của Mỹ dưới chính sách tự cô lập về thương mại.”

Tuy nhiên, không phải tất cả chuyên gia đều đồng thuận. Michael Howell từ CrossBorder Capital cho rằng chưa có bằng chứng dòng vốn rút ra khỏi nước Mỹ: “Dữ liệu dòng vốn cuối tháng 2 không cho thấy dòng tiền chảy ra. Mức giảm chỉ số đô la vừa qua vẫn nằm trong biên độ biến động ngắn hạn, chưa đủ để kết luận có thay đổi mang tính cơ cấu.”

Một yếu tố quan trọng khác là sự chuyển dịch về chính sách tài khóa. Trong giai đoạn hậu Covid-19, Mỹ đã bơm lượng lớn tiền vào nền kinh tế thông qua các gói kích thích khổng lồ, giúp nước này tăng trưởng vượt trội so với các nền kinh tế phát triển khác. Nhưng hiện tại, chính quyền Trump và Quốc hội Cộng hòa đang thiên về thắt chặt ngân sách hơn là mở rộng chi tiêu. Trong khi đó, Trung Quốc và châu Âu lại đang quay lại với chiến lược chi tiêu mạnh tay để kích thích kinh tế. Điều này tạo ra thế “nghịch pha tài khóa”, khiến đồng đô la chịu áp lực suy yếu trong trung hạn.

Chuyên gia Manoj Pradhan từ Talking Heads Macro đưa ra một so sánh đầy suy ngẫm: “Khi ông Trump khởi động cuộc chiến thương mại vào năm 2018, nước Mỹ không có lạm phát, không lo ngại về thâm hụt, và Cục Dự trữ Liên bang đang trong trạng thái trung lập. Nay thì khác: lạm phát vẫn dai dẳng, Trump không còn thế đa số vững chắc tại Quốc hội, và bất kỳ đòn trả đũa nào cũng có thể làm lung lay tăng trưởng. Kịch bản rủi ro đang rõ nét hơn bao giờ hết.”

Đồng USD vẫn là đồng tiền dự trữ lớn nhất thế giới, và chưa có đối thủ nào đủ sức thay thế trong ngắn hạn. Nhưng các dữ kiện đang tích tụ từng ngày cho thấy hệ sinh thái tài chính toàn cầu đang thay đổi. Vai trò “bất khả xâm phạm” của đồng đô la không còn là điều chắc chắn, nhất là khi chính sách đối ngoại của Mỹ ngày càng hướng nội, và nền kinh tế nước này bước vào giai đoạn bất ổn chính trị lẫn tài khóa.

Nếu ngày hôm qua là một cảnh báo, thì thị trường tài chính thế giới cần chuẩn bị tâm thế cho một kỷ nguyên mới — nơi đồng USD có thể không còn là "vị vua mặc định" trong mọi cơn bão.